Palazzo Doria Pamphili: kunst en connecties

De binnenplaats van Palazzo Doria Pamphili (foto: Wikimedia)

Rome werd eeuwenlang bestuurd door machtige families, die invloed hadden tot aan de hoogste posities van het Vaticaan. Tegenwoordig vind je in de stad nog een groot aantal stadspaleizen, die tot deze families behoorden. Een mooi voorbeeld is het Palazzo Doria Pamphili.

Door Roland Gieles

Het is lastig om het Palazzo Doria Pamphili mis te lopen. Het enorme barokke paleis wordt omringd door vier verschillende straten. De vensters van het gebouw zijn gedecoreerd met sierlijke architectuur en de grote monumentale ingangen verleiden de voorbijgangers om het gebouw ook vanbinnen te bewonderen. En met succes.

Wie bij het naderen van de ingang de serene, groene binnentuin ziet, is al snel geneigd om de drukke Romeinse straten achter zich te laten en zich onder te dompelen in de pracht van het gebouw en de geschiedenis van zijn belangrijkste bewoners: de familie Doria Pamphili Landi.

Imposant en betoverend

Wie besluit om het Palazzo vanbinnen te bekijken, wordt daar ruimschoots voor beloond. Aan de hand van bijzondere verhalen over de geschiedenis van het paleis word je als bezoeker rondgeleid door de verschillende zalen. Het woongedeelte van het stadspaleis bestaat uit grote aaneengeschakelde kamers en kleinere privé-vertrekken. In de grote zalen ontvingen de bewoners hun gasten; deze ruimtes moesten daarom imposant zijn.

In een van deze indrukwekkende zalen, de zogenaamde landschapszaal, begint het bezoek aan het paleis. Ook 250 jaar na de inrichting van de zaal raak je als bezoeker nog betoverd door de weidse, arcadische landschappen die je om je heen ziet. De muren van deze kamer hangen letterlijk vol met schilderijen van onder andere Claude Lorrain (ca. 1602-1682) en Gaspard Dughet (1613-1675).

Je voelt dezelfde bewondering in de andere zalen. Zo zijn de muren van een van de ontvangstruimtes bekleed met een prachtige fluwelen wandbespanning. Wie nog verder doorloopt, komt vanzelf in de ruime balzaal en de privé-kapel van de bewoners.

Pracht en praal omringen de bezoeker in Palazzo Doria Pamphili. (foto: dopart.it)
Pracht en praal omringen de bezoeker in Palazzo Doria Pamphili. (foto: dopart.it)

Parallel aan deze grote zalen bevinden zich de kleinere privé-vertrekken. Deze kamers hebben ieder een kleurenthema. De kleine zalen zijn een stuk ingetogener dan de grote zalen, maar waren uiteraard ingericht met prachtige meubels en allerhande kunstobjecten uit de 18e eeuw. In een enkel geval nodigden de bewoners hun gasten dan ook uit om in de privé-vertrekken een drankje te nuttigen.

Meesterwerken

Als je het woongedeelte van het paleis gezien hebt, kom je uit in de imponerende kunstgalerij, die bekend staat als de Galleria Doria Pamphili. Deze rondgang is om de binnentuin van het paleis gebouwd en is overladen met schilderijen en beelden. Net als in de grote ontvangstruimtes zijn ook hier alle schilderijen boven, onder en naast elkaar gehangen.

In de galerij en de bijbehorende expositieruimtes vind je topstukken als het Portret van Paus Innocentius X door Diego Velázquez (1599-1660) , het Dubbelportret van Rafaël Santi (1483-1520), Salome van Titiaan (ca.1487-1576) en Rust tijdens de vlucht naar Egypte van Caravaggio (1571-1610).

De schilderijengalerij herbergt enkele topstukken. (foto: Dopart.it)
De schilderijengalerij herbergt enkele topstukken. (foto: Dopart.it)

Er hangen ook schilderijen van de belangrijkste Renaissance schilders uit de Nederlanden, zoals Hans Memling (ca. 1435-1494) en Jan van Scorel (1495-1562). Daarnaast zie je in de kunstgalerij een aantal bijzondere beelden, zoals de Buste van Paus Innocentius X door Gian Lorenzo Bernini (1598-1680).

Het neefje van de Paus

De grote kunstcollectie is niet door één persoon bijeengebracht. Het is het resultaat van een lange en bijzondere verzamelgeschiedenis. Hoewel het gebouw een barok meesterwerk lijkt, stamt het oorspronkelijk uit de 15e eeuw. Voordat het Palazzo in handen kwam van de familie Doria Pamphili is het eeuwenlang in het bezit geweest van verschillende machtige families, die allemaal een connectie hadden met het Vaticaan.

Via de beruchte familie Della Rovere kwam het paleis in handen van de familie Aldobrandini. Olimpia Aldobrandini (1623-1681) trouwde halverwege de 17e eeuw met de machtige kardinaal Camillo Pamphili (1622-1666), het neefje van de Paus. Door dit huwelijk moest Camillo zijn positie als kardinaal opgeven, maar daar stond tegenover dat de kunstverzameling van de Aldobrandini’s in het bezit van de familie Pamphili kwam.

Mecenas

Camillo Pamphili was zeer geïnteresseerd in kunst en samen met zijn pauselijke oom Innocentius X was hij een belangrijke mecenas voor de eigentijdse kunstenaars. Camillo had vier schilderijen van Caravaggio gekocht en hij was een belangrijke opdrachtgever voor eigentijdse kunstenaars. De grote collectie schilderijen moest echter op een geschikte plek worden opgehangen. Het grote stadspaleis aan de Via del Corso, dat via zijn vrouw in zijn bezit was gekomen, bood hiervoor een uitkomst.

Nadat Camillo was overleden, nam zijn zoon Benedetto Pamphili (1653-1730) diens rol als opdrachtgever over. Hij kocht een groot aantal Vlaamse schilderijen aan voor de kunstcollectie, maar Benedetto’s hart lag bij de muziek. Hij nodigde belangrijke componisten uit in het Palazzo, zoals George Friedrich Händel (1685-1759). Soms droeg een componist een werk op aan Benedetto, om hem te bedanken voor zijn gastvrijheid en financiële steun. Benedetto maakte zelf ook muziek en schreef een libretto voor een bekend muziekstuk van Händel.

Benedetto overleed in 1730 en daarmee stierf de mannelijke lijn van de familie Pamphili uit. Hierdoor ging het familiebezit over op zijn zus Anna Pamphili (1652-1728). Zij trouwde met Giovanni Andrea III Doria Landi, die afstamde van de Genuaanse familie Doria. Door dit huwelijk ontstond de familie Doria Pamphili Landi en werden er belangrijke kunstwerken van de familie Doria toegevoegd aan de Pamphili collectie.

Rust tijdens de vlucht naar Egypte van Caravaggio (1571-1610).
Een van de meesterwerken in de galerij van het Palazzo Doria Pamphili: Rust tijdens de vlucht naar Egypte van Caravaggio (1571-1610).

Pracht en praal

Na Anna’s dood bleef de kunstverzameling in het bezit van de familie Doria Pamphili. Om zoveel mogelijk schilderijen te kunnen ophangen, lieten haar nakomelingen de schilderijengalerij bouwen. Ook moderniseerden zij het interieur, geheel naar de smaak van de 18e eeuw. De inrichting van de zalen is sindsdien nauwelijks meer veranderd.

Dit is dan ook de magie van een bezoek aan het Palazzo Doria Pamphili: je ziet het paleis zoals mensen het 250 jaar geleden hebben gezien. Terwijl je naar de prachtige zalen en kunstwerken kijkt, besef je dat er toen ook iemand op die plek heeft gestaan, die met dezelfde bewondering naar al die pracht en praal heeft gekeken.

Een van de rijkelijk beklede zalen van het paleis. (foto: Dopart.it)
Een van de rijkelijk beklede zalen van het paleis. (foto: Dopart.it)

Verder lezen en kijken

  • Meer artikelen over kunstgeschiedenis en Rome op GeschiedenisBeleven.nl
  • Het stadspaleis Palazzo Doria Pamphili bezoeken? Hier vind je alle praktische informatie.
  • Luister naar een door Benedetto Pamphili geschreven libretto: Lascia la spina, uit Händels Il Trionfo del Tempo e del Disinganno

©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Roland Gieles, eindredactie: Linda Moerman, foto’s: Wikimedia, Dopart.it

Leestips