Vergiftigd, vermoord, gefolterd; weinig Romeinse keizers stierven onder normale omstandigheden. Samenzweringen, koelbloedige complotten en listige daden gaan samen met de laatste levensdagen van de machtigste heersers in de wereldgeschiedenis. Wat zijn de meest opmerkelijkste levenseinden? Een top 10.
Door Elsbeth Littink
1. “Ook jij mijn kind?”
Het Romeinse keizerschap begint feitelijk met Octavianus Augustus in 27 v. Chr. Maar Julius Caesar, dictator voor het leven, legde de basis voor het keizerschap. Op 15 maart 44 v. Chr. stierf Caesar door 23 messteken van zijn politieke tegenstanders. Na de eerste steek omhulde hij zijn hoofd met zijn toga, trok de plooien van zijn kleed over zijn voeten en onderging zijn lot zonder een woord te zeggen. Totdat Marcus Brutusde dodelijke steek toediende. Hierop reageerde Caesar ´Ook jij mijn kind?´. Vervolgens plaatsten ze zijn lichaam op een ivoren praalbed en staken het in brand op het Forum Romanum.
De dood van Caesar geschilderd door Vincenzo Camuccini, in 1798. (foto: Wikimedia)
2. Tanden in het vlees
De regeerperiode van Gaius Caligula (37-41) kenmerkt zich door vernedering, moord en spot. Mikpunt van spot waren de hoge officieren van de keizerlijke garde, Cassius Chaerea en Cornelius Sabinus. Caligula noemde Caerea vanwege zijn hoge stem zelfs ‘Venus’ of ‘Priapus’ (de tuingod met het staande lid). Uiteindelijk beraamden de officieren een moordaanslag op Caligula. Chaerea zocht Caligula op in de keizerlijke gangen en hakte met een zwaard op zijn kaak in. Sabinus liet hem struikelen en samen met andere samenzweerders staken zij op Caligula in of zetten hun tanden in zijn lijf. Als reactie op zijn dood vernielde het volk Caligula’s standbeelden en portretten. Elke herinnering aan hem moest verdwijnen.
3. ‘Wat voor kunstenaar sterft er in mij’
Nero (54-68) was een veelzijdig man. Hij was een wrede heerser die iedere concurrent uit de weg wilde ruimen, maar hij schreef ook poëzie. Uiteindelijk had hij teveel vijanden gecreëerd en was zijn executie op handen. Volgens oude gewoonte zou hij hangend aan de schandpaal gegeseld worden. Geen goed vooruitzicht in Nero’s ogen. Daarop stak hij zichzelf met een dolk in zijn keel. Zijn laatste woorden waren: ‘Wat voor kunstenaar sterft er in mij’.
De zelfmoord van Nero, schilderij door Vasiliy Smirnov uit 1888 (foto: Wikimedia)
4. Onthoofd
Het jaar 69 was een roerig jaar met maar liefst 4 keizers die elkaar in rap tempo opvolgde.Otho was verantwoordelijk voor de moord op keizer Galba (68-69). Op het Forum, gevangen in zijn draagstoel, zag Galba de dood onder ogen. Een soldaat van Otho boorde zijn zwaard diep in Galba’s hals, die zelf zijn keel had aangeboden met de woorden: ‘Steek, als dat het beste is voor Rome.’ De soldaten hakten het hoofd van Galba’s lijf en namen het mee naar het kamp van Otho. Daar staken zij het op een paal en droegen het rond tussen de standaards van de cohorten. Het lichaam van Galba bleef achter op het Forum en was daar voorwerp van hoon en spot.
De Romeinse keizers Domitianus, Claudius, Nero, Titus en Galba op een14e eeuwse miniatuur uit de ‘Constantine Manasses Chronicle‘. (foto: Wikimedia)
5. Goedkoop wasgoed
De heerschappij van Commodus (180-192) stond vol van paranoia en geweld. Iedereen die kritiek leverde, liet hij ombrengen. Ook zijn minnares Marcia en de commandant van de keizerlijke garde kwamen op de lijst. Toen ze dit vernamen, probeerden ze hem te vergiftigen. Maar Commodus werd ziek en spuugde het gif uit. Snel riepen zij een sterke man en gaven het bevel Commodus te wurgen. In het holst van de nacht werd Commodus in een goedkope pyjama als wasgoed naar buiten gesmokkeld. Hij werd in stilte begraven.
6. Een dodelijke plas
Tijdens de heerschappij van Caracalla (211-217) woedde in het oostelijk deel van het Romeinse Rijk hevige oorlogen. Op doorreis naar het oosten moest Caracalla plassen. In een steegje met enkel een bewaker op gepaste afstand werd hij tijdens het urineren gestoken met een dolk in zijn hart door Martialis, een centurio wiens broer kort daarvoor was gedood door Caracalla. Zijn lichaam werd op de brandstapel gelegd en gecremeerd.
7. Perzische spot
Valerianus I (253-260) kwam in zijn regering recht tegenover de Perzische koning Shapurte staan. Tijdens de bespreking over de voorwaarden voor een wapenstilstand, grepen de lijfwachten van Shapur Valerianus. Vanaf dat moment was Valerianus het voorwerp van Perzische hoon. Shapur nam hem overal mee naar toe en stelde hem
Nadat Valerianus in gevangenschap stierf, was het nog niet over met de vernederingen. Ze stroopten zijn vel van zijn lijf, kleurden het dieprood en hingen het in een Perzische tempel. Wanneer Romeinse gezanten op bezoek waren, werden ze naar die tempel gebracht om getuige te zijn van de grootste smaad die een Romeinse keizer ooit was aangedaan.bloot aan allerlei vernederingen. Zo fungeerde hij als opstapje zodat Shapur zijn paard kon bestijgen.
Bas-reliëf uit Naqš-i Rustam, het huidige Iran. Keizer Valerianus I (staand links) onderwerpt zich aan Shapur I die te paard zijn macht toont. (foto: Wikimedia)
8. Dodelijke ontrouw
In de derde eeuw n. Chr. heersten twee keizers over het Romeinse Rijk: in het oostenDiocletianus (284-305) en in het westen Carinus (283-285). In plaats van te leven in harmonie, stonden ze elkaar naar het leven. Uiteindelijk moest Carinus het onderspit delven: één van zijn officieren was erachter gekomen dat Carinus diens vrouw had verleid. Dit kon de officier uiteraard niet verdragen: hij vermoordde Carinus en bespaarde Diocletianus daarmee een hoop problemen.
9. Vraatzucht en vergif
Maximinus Daia (307-313) wedijverde samen metLicinius (308-324) om de macht in het oostelijk deel van het Romeinse Rijk. Toen Maximinius Daia met zijn rug tegen de muur stond, was de dood de enige oplossing. Hij koos voor vergif. Maar voordat hij het innam, genoot hij nog eenmaal van een groots galgenmaal en veel wijn. Helaas nam zijn maag hierdoor het vergif niet snel genoeg op. Hevige pijnen kwelde de keizer, die vervolgens zelfs aarde begon te eten. De pijn werd hem uiteindelijk teveel en hij bonkte met zijn hoofd zo hard tegen de muur dat zijn ogen uit zijn oogkassen vielen. Of dit nu een plezierig einde was.
10. Dodelijke drift
Valentinianus (364-375) was een driftig man. Een opstandig volk, de Quaden, bezocht de keizer eens om vergeving voor hun daden te vragen. Valentianus werd zo razend dat hij tierde en schold. Plotseling leek het of hij door de bliksem was getroffen. Zijn keel werd dichtgesnoerd, hij kon niet meer praten en zijn gezicht kleurde rood. Zijn bedienden legden hem op bed. Een arts probeerde nog door aderlatingen de bloedsomloop te stimuleren, maar hij vond geen druppel bloed. Valentianus’ lichaam schokte, hij hikte, rochelde en zijn vuisten sloegen machteloos in de lucht. Hij kreeg blauwe plekken in zijn gezicht- een teken van de naderende dood- en blies kort daarna zijn laatste adem uit. Tragisch, want waarschijnlijk had een beroerte of hartaanval gehad.
Verder lezen en kijken
- Meer artikelen over de oudheid en het Romeinse Rijk op GeschiedenisBeleven.nl
- Lees ook het dossier over de keizers van het Romeinse Rijk
- Meer over de levens van Romeinse keizers op roman-emperors.org
- F. Meijer, Keizers sterven niet in bed. Van Caesar (44 v.Chr.) tot Romulus Augustus (476 n. Chr.), Amsterdam (2001)
©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Elsbeth Littink, eindredactie: Richard Calis, beeldredactie: Richard Calis, foto’s: Wikimedia
