Onlangs gooide de BBC hoge ogen met Peaky Blinders, een dramaserie over een street gang in Birmingham vlak na de Eerste Wereldoorlog. Steven Knight, het brein achter de serie, heeft zijn inspiratie gehaald uit de verhalen die zijn in Birmingham opgegroeide ouders vertelden.
Door Josha Stribos
Nu het eerste seizoen erop zit, wordt het tijd eens te kijken wat er van deze verhalen overblijft wanneer we ze onder de historisch verantwoorde loep nemen. Werden de troosteloze straten van Birmingham daadwerkelijk geregeerd door de sluwe Shelby’s?
Birmingham
In Peaky Blinders’ Birmingham drinken gedesillusioneerde mannen dag in dag uit hun oorlogstrauma’s weg in verpauperde dranklokalen en spelen met modder besmeurde kinderen tussen de tippelende hoeren. De stad is een broeinest van armoede en anarchie. Straatbendes vechten openlijk voor macht en territorium, communisten verkondigen de revolutie en de IRA probeert van de chaos te profiteren. Het incapabele en corrupte politiekorps kijkt slechts toe hoe de zaak steeds verder escaleert.
In de 18e en 19e eeuw groeide Birmingham uit tot één van de dichtstbevolkte steden van het Verenigd Koninkrijk en een belangrijk commercieel centrum. Als gevolg hiervan ontstond er een grote arbeidersklasse, hetgeen vanaf de tweede helft van de 19e eeuw leidde tot overbevolkte achterbuurten en grootschalige armoede.
De criminaliteit bood voor velen een aanlokkelijke uitweg uit de misère, en al snel ontstonden er georganiseerde straatbendes. Eén van de eerste en meest beruchte bendes was de Cheapside Slogging Gang, die vanaf 1870 tot aan de eeuwwisseling de achterbuurten in zijn gewelddadige greep hield.
De heren van de Peaky Blinders confronteren een rivaliserende bende. (foto: BBC)
Peaky Blinders
Vanaf 1890 werd er in de kranten melding gemaakt van een rivaliserende bende, de Peaky Blinders. Deze boeven maakten naam als meedogenloze criminelen die nergens voor terugdeinsden. Inkomen haalden ze uit berovingen, afpersing en illegale wedpraktijken.
Hoewel de serie zich afspeelt in 1919, gaan historici er vanuit dat deze bende alleen rond de eeuwwisseling in georganiseerd verband actief was. In de daaropvolgende jaren zou de naam ‘Peaky Blinder’ een synoniem worden voor iedereen die zich aan de verkeerde kant van de wet bevond. In de tijd waarin de serie plaatsvindt bestonden de echte Peaky Blinders dus al niet meer.
Wel had de bende in hun korte bestaansperiode een onuitwisbare indruk achtergelaten in het collectief geheugen van de stad. Niet alleen hun gedrag, maar ook hun uiterlijk sprak tot de verbeelding. Zo stonden de bendeleden bekend om hun excentrieke kleding, sjieke halsdoek, wijd uitlopende broeken en vooral de flat cap (‘peaky’) die op hun hoofden prijkte, die was voorzien van ingenaaide scheermesjes om onverwachts uit te halen naar eenieder die hun pad kruiste.
Mugshots van echte Peaky Blinders. Van links naar rechts: Harry Fowler, Ernest Bayles, Stephen McHickie en Thomas Gilbert. (foto: West Midlands Police museum)
In de serie worden de Peaky Blinders gerund door de gebroeders Tommy, Arthur en John Shelby, onder het nietsontziende oog van de matriarch ‘aunt’ Polly Gray. Of er echt een dergelijke familie aan het roer van de bende stond is onbekend. Enkele historische Peaky Blinders kennen we van mugshots die de Britse politie later heeft vrijgegeven. Wat het uiterlijk betreft zien we duidelijk dat de looks van Tommy en zijn handlangers niet ver van de werkelijkheid liggen. Het waren mannen als Ernest Bayles en Stephen McHickie die de hoofdrol speelden in de verhalen en urban legends die aan de basis liggen van de avonturen van de Shelby’s.
Paardenraces
Tussen 1922 en 1925 was de Britse pers in de ban van wat men de ‘Racecourse Wars’ noemde. Het was de criminelen niet ontgaan dat er veel geld omging in het paardenrennen, een sport die na de oorlog steeds populairder werd. Meerdere straatbendes probeerden van dit succes mee te profiteren, wat regelmatig leidde tot bloedige conflicten op de racebaan en in de straten. In Peaky Blinders zien we hoe Tommy de strijd aangaat met Billy Kimber, een topcrimineel die in die jaren daadwerkelijk aan het roer stond van de machtigste racecourse gang: de Brummagem Boys.
In de jaren twintig waren de Britse paardenraces in handen van Billy Kimber, in de serie gespeeld door Charlie Creed-Miles (foto: BBC)
Oorlogstrauma
De keuze om de Peaky Blinders naar de jaren 1920 te verplaatsen geeft Knight de mogelijkheid de schaduw van de Eerste Wereldoorlog in zijn verhaal te verwerken. Zowel Tommy als vele andere bendeleden zijn veteranen die voorgoed zijn getekend door de loopgraven. Terug in hun geboortestad proberen ze hun oude levens weer op te pakken. Na de desastreus afgelopen Grote Oorlog voelden de arbeiders zich verraden. Koning George V, in wiens naam ze hun leven op het spel hadden gezet, had hen afgedankt en zag hen nu als een gevaar voor de gevestigde orde. Wie ergens wilde komen diende het heft in eigen handen te nemen.
Door de onderwereld in te duiken konden families financiële zekerheid, macht en status verwerven, wat in de jaren 1930 leidde tot de ‘gangstercultuur’ die we kennen uit de talloze gangsterfilms.
Freddie Thorne (Iddo Goldberg), jeugdvriend van Tommy en strijdlustig communist. (foto: BBC)
Communisme
De naoorlogse onrust legde op wrange wijze de scheiding tussen arm en rijk bloot. Niet alleen leidde dit tot meer criminaliteit, ook bleek het vruchtbare grond voor het communisme. In de serie maken we kennis met de idealistische Freddie Thorne, die in het geheim opruiende toespraken houdt en zich door niets of niemand laat tegenhouden te staan voor waar hij in gelooft: de revolutie van de arbeider.
Dit personage is weliswaar fictief, maar dat er in de jaren 1920 mensen als hij in de Engelse steden rondliepen, daar is geen twijfel over mogelijk. De succesvolle Russische Revolutie gaf hen de hoop en overtuiging dat verandering mogelijk is, en in 1920 werd de Communist Party of Great Britain in het leven geroepen.
Conclusie
Peaky Blinders is geïnspireerd op, maar zeker niet trouw aan het onstuimige verleden van Birmingham. De historische setting is ondergeschikt aan het spannende, rauwe en soms ook romantische drama dat de makers willen vertellen. De personages zijn slechts zeer losjes gebaseerd op historische personen, en er wordt met jaartallen gegoocheld om interessante ontwikkelingen uit de decennia rond de eeuwwisseling in de serie te kunnen laten samenkomen.
Los van de feitelijke onjuistheden slaagt de serie er wel degelijk in de onzekere, chaotische naoorlogse jaren van het interbellum te vangen. Door de sfeervolle, overtuigende beelden en spannende ontwikkelingen vol armoede, misdaad, hedonisme en opstandigheid wordt de kijker meegesleurd in een duistere, angstige periode uit de Britse geschiedenis.
Verder lezen en kijken
- Meer artikelen over historische series en films op GeschiedenisBeleven.nl
- Lees meer over Billy Kimber en de ‘Racecourse Wars’.
- Voor meer informatie over de echte Peaky Blinders en andere bendes uit Birmingham, zieThe Gangs of Birmingham van historicus Philip Gooderson.
- Bekijk de trailer van seizoen 1 van Peaky Blinders:
©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Josha Stribos, eindredacteur: Jonathan Verwey, foto’s: BBC