In westerns worden vrouwen vaak voorgesteld als barmeisjes en prostituees. In de televisieserie Het kleine huis op de prairie is de moeder een soort heilige, die het zware werk doet met een lieve glimlach. Hoe zag het leven van de pioniersvrouw er echt uit?
Door Marthe Tholen
Vrouwen uit het ‘Wilde Westen’ worden nog vaak in vaste, stereotype categorieën ingedeeld. Dit komt voor een groot deel door de geschiedschrijving van het Wilde Westen. Die richtte zich namelijk vooral op beroemde mannen en hun heldendaden. Vrouwen waren in deze verhalen figuranten of prostituees. Als er al over vrouwen zelf geschreven werd, dan was dat over Calamity Jane (1852-1903) of Belle Starr (1848-1889), beiden atypische vrouwen.
Het andere beeld is dat van vrouwen die met eindeloos geduld, zonder hun damesachtigheid te verliezen, het ruwe werk van een pionierboerderij opknapten, de zogenaamde ‘Heilige van de Prairie’. Natuurlijk waren er vrouwen die voldeden aan een van deze stereotypen. De ervaringen van de meeste vrouwen laten echter een ander beeld zien.
Recht op land
Het is dit jaar 150 jaar geleden dat in Amerika de ‘Homestead Act’ (1862) werd aangenomen. Deze wet gaf aan iedereen van boven de 21 jaar het recht op een stuk land van 65 hectare ten westen van de Mississippi. Een echtpaar kon dus 130 hectare krijgen. Men moest vijf jaar op de ‘claim’ wonen, waarna de regering het land aan de boer gaf.
Niet alleen getrouwde, maar ook veel alleenstaande vrouwen registreerden een claim. Sommigen van hen gebruikten het slechts als investering en deden niets met het land, maar anderen zetten welvarende boerenbedrijven op.
Karavaan naar het Westen
De meeste pioniers kwamen uit de middenklasse en maakten de tocht in een huifkar. In het begin van de migratie naar het Westen was er nog geen spoornetwerk. Ook daarna was de trein vaak te duur en te onpraktisch als je je huisraad mee wilde nemen. De armere mensen, waaronder veel mormonen, liepen daarom de hele route met een handkar.
Vaak sloten mensen zich aan bij een karavaan en werd de tocht in een grote groep gemaakt. Zodoende werd je beschermd tegen aanvallen van Indianen en kon je op hulp rekenen als er iets misging.
Er waren gidsen die adviseerden over de spullen die meegenomen moesten worden en wat voor kleding het handigst was onderweg. Dit advies gold echter alleen voor mannen; vrouwen moesten maar zien hoe ze zich redden.
Zij kwamen er bijvoorbeeld al snel achter dat hun kledij uit het Oosten niet geschikt was voor de reis. De rokken waren te zwaar, te omvangrijk en te warm. Als de hoepels uit de rokken werden gehaald, sleepten ze over de grond. Daardoor werden ze extra vies en zaten ze nog steeds in de weg. Sommige vrouwen losten dit op door gedurende de reis een soort broek te dragen. De meesten hielden echter vast aan hun rokken.
Nieuwe territoria
Het 19e-eeuwse ideaal van de vrouw als thuiszittende dame, echtgenote en moeder werd meegenomen vanuit het Oosten naar de nieuwe territoria. Hoewel de pioniersvrouwen niet revolutionair waren, was het meestal praktisch onmogelijk om hun oude levensstijl tot uitvoering te brengen. De huizen lieten veel te wensen over en veel huishoudelijke hulpmiddelen uit het Oosten waren niet beschikbaar.
Aan de frontier moest dus eenvoudigweg heel hard fysiek gewerkt worden, zowel door mannen als door vrouwen. Pas als de boerderij geld begon op te leveren, verbeterde de woonsituatie.
Vrouwen die de prairie ploegen omstreeks 1899 (Foto: Wikimedia)
Handel en kookkunsten
Vrouwen speelden een belangrijke economische rol in hun gezin en in de gemeenschap. Omdat er veel alleenstaande mannen waren, konden vrouwen bijvoorbeeld gemakkelijk bijverdienen als naaister of wasvrouw. Op de boerderijen maakten ze kleding, boter, kaas, zeep, kaarsen, zorgden ze voor de dieren en onderhielden ze de moestuin. Als er meer was dan de familie nodig had, konden de producten verkocht worden. Veel vrouwen zetten op deze manier dan ook een kleine handel op, die zij later konden uitbreiden.
In de steden begonnen veel vrouwen hotels en pensions, alleen of met hun echtgenoot. Vaak hing het van de kookkunsten van de vrouw af of een dergelijke onderneming succesvol was. Onderwijs en prostitutie waren andere opties voor vrouwen in het Westen om geld te verdienen, terwijl anderen juist onbetaald missiewerk bij de Indianen deden.
Vrouwen aan het werk als kersen plukkers op een ranch in Oklahoma omstreeks 1900. Zelfs de kinderen werden weleens meegenomen naar het werk, zie de baby in de wandelwagen. Iemand moest tenslotte voor ze zorgen, ook al was je als vrouw zelf aan het werk (Foto:Wikimedia)
Heft in handen
Vrouwen die onroerend goed bezaten waren geen uitzondering. In 1886 was een derde van de Dakota’s in handen van vrouwen. Sommigen hadden winkels of molens. Anderen gebruikten het land alleen als investering of voor hun uitzet. Weer anderen bezaten zelfs mijnen. Een flink aantal vrouwen was eigenaresse van succesvolle ranches en voor al deze ondernemingen was doorzettingsvermogen en vastberadenheid nodig. Niet iedereen kon dit waarderen. De Engelse schrijver Anthony Trollope (1815-1882) zei zelfs: “Als Eva een ranchvrouw was geweest, dan had ze Adam nooit verleid met een appel. Ze had hem opgedragen zelf zijn eten te maken.”
Ongetrouwde vrouwen die voor zichzelf begonnen, waren natuurlijk onafhankelijk. Ook getrouwde vrouwen namen echter regelmatig het heft in handen als het om de huishoudelijke financiën ging. Bij afwezigheid, ziekte, overlijden of als de man geen financieel inzicht had, dan werd de vrouw verantwoordelijk voor de zaken.
Veel van de economische mogelijkheden voor vrouwen lagen in het verlengde van de traditionele huishoudelijke taken. Het Westen gaf vrouwen echter meer kansen dan het Oosten om zich op andere vlakken te ontwikkelen. Met 13 procent van alle vrouwen hadden de gebieden ten westen van de Mississippi in 1890 het hoogste percentage vrouwelijke artsen, advocaten, academici en schrijvers van het land.
Drie legendarische vrouwen uit het ‘Wilde Westen’. Van links naar rechts: Laura Ingalls Wilder, Poker Alice en Big Nose Kate. Klik op de afbeelding voor meer informatie over deze vrouwen (Foto’s: Wikimedia)
Eigen weg
Vrouwen in het Wilde Westen kunnen niet worden ingedeeld in een paar categorieën. De individualiteit die in Amerika zo geprezen wordt, stamt in hoge mate uit het Wilde Westen van Amerika. Vrouwen hebben daar sterk hun steentje aan bijgedragen. Er waren vrouwen die aan stereotypen voldeden. Het overgrote deel ging echter haar eigen weg en greep alle mogelijkheden aan om de levenssituatie van zichzelf en haar familie te verbeteren, ongeacht het soort werk. Succes werd bepaald door ambitie en zware inspanning.
Verder lezen en kijken
- Meer artikelen over de geschiedenis van de Verenigde Staten en over de 19e eeuw op GeschiedenisBeleven.nl
- Lees ook het artikel Een nieuw gevonden Nederland in Amerika
- Artikel: George Washington: unaniem eerste president VS
- Het Pioneer Women Museum in Oklahoma schetst een helder beeld over het leven van de pioniersvrouwen.
- In de Amerikaanse serie Frontier House gaan drie moderne gezinnen leven als pioniers uit 1883.
- Interactieve kaart die laat zien hoe de gebieden van het Westen in handen kwamen van de Amerikaanse regering.
©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Marthe Tholen, eindredactie: Marleen Boeve, beeldredactie: Marjolein van der Vlies, foto’s: Wikimedia