De glamour, het charisma en politieke staatsmanschap dat John F. Kennedy in zijn presidentschap vertoonde, maakte hem bij uitstek geschikt voor het witte doek of tv-scherm. Aan de hand van films en beeldmateriaal nemen we een kijkje in zijn fascinerende leven.
Door Bram Hendrikson en Jonathan Verwey
John Fitzgerald Kennedy (JFK) was niet alleen een begenadigd publiek spreker, maar als politicus ook de eerste die optimaal gebruik maakte van het toen nog relatief jonge medium van televisie om zijn boodschap te communiceren. Hij was geknipt voor het beeldscherm: JFK was jong (hij was pas 43 toen hij president werd), knap en zelfverzekerd. Dankzij zijn charisma en sterke teksten werd Kennedy voor velen een icoon van de westerse democratie.
Een ster voor de camera
JFK dankte zijn presidentschap mogelijk zelfs aan de televisiecamera’s. Als politicus maakte hij na de Tweede Wereldoorlog een bliksemcarrière door, die culmineerde in zijn verkiezing tot president van de Verenigde Staten in november 1960. Kennedy versloeg in een extreem spannende race toenmalig vicepresident Nixon met slechts enkele honderduizenden stemmen verschil.
In de verkiezingscampagne hadden voor het eerst in de geschiedenis de twee kandidaten live op televisie met elkaar gedebatteerd. Naar het eerste debat keken maar liefst 70 miljoen Amerikanen. Mede dankzij zijn positieve, zelfverzekerde en gebruinde uitstraling won Kennedy voor de kijkers overtuigend van Nixon, die er somber, bleek en ongeschoren uitzag. Saillant is dat (radio)luisteraars Nixon juist beter vonden. Het is heel goed mogelijk dat Kennedy’s sterke optredens voor de camera net de doorslag gaven in de verkiezing.
John F. Kennedy en Richard Nixon in debat voor de presidentsverkiezinge in 1960. (foto: Wikimedia)
Als president heeft Kennedy diverse toespraken gehouden die wereldberoemd zijn geworden. Om te beginnen is er zijn inaugurele reden, waarmee hij de toon zette voor zijn presidentschap. Enkele andere voorbeelden zijn diens ‘Ich bin ein Berliner’ speech in Berlijn en zijn toespraak over segregatie en burgerrechten in de Verenigde Staten.
De aanslag
Het is bijna onmogelijk om bij Kennedy niet te denken aan die noodlottige vrijdag 22 november 1963. De dag dat hij samen met zijn vrouw op de achterbank van de presidentiële limousine naar het publiek zwaaide. Enkele fatale schoten maakten een einde aan het leven van de immens populaire president. Een schokgolf ging door Amerika en de wereld.
Men zocht antwoorden op de vraag hoe zulk een tragedie had kunnen gebeuren. Velen weigerden te geloven dat Lee Harvey Oswald als eenling gehandeld had en vermoedden een samenzwering.
In de film JFK (1991) toont regisseur Oliver Stone enkele van dergelijke complottheorieën. De beelden van de beroemde Zapruder film, de enige bestaande filmbeelden van het fatale moment waarop Kennedy geraakt wordt, spelen een belangrijke rol in de film. Deze 8 mm film werd later nogmaals onderzocht in de documentaire JFK: the lost bullet waarbij nieuwe details zichtbaar werden.
Het is veelzeggend dat de president die groot werd door de tv-camera, ook zijn laatste momenten beleefde voor het oog van de camera.
Jack en de vrouwen
Het leven van JFK is niet te bespreken zonder zijn vrouw te noemen. Hoewel ze in 1929 geboren werd als Jacqueline Lee Bouvier is ze beter bekend als Jackie Kennedy. In september 1953 trouwde ze met Kennedy en samen kregen ze meerdere kinderen. De elegante Jackie werd als First Lady een mode icoon en voelde zich helemaal thuis bij de vele sociale evenementen van het Witte Huis.
Haar leven werd meermalen verfilmd zoals in Jacqueline Bouvier Kennedy (1981), A Woman Named Jackie (1991) en The Kennedys (2011). In 1968 huwde ze de Griekse scheepsmagnaat Onassis, met wie ze tot diens dood in 1975 samenleefde. Ze overleed in 1994.
Het was echter een publiek geheim dat JFK ook als getrouwd man, een notoire rokkenjager bleef. Zijn beroemdste affaire was met de filmster Marilyn Monroe. Destijds werd dit zorgvuldig verzwegen, maar de beelden van het lied dat zij zong op het feest ter ere van de 45e verjaardag van de president in 1962, laten weinig aan de fantasie over.
Politiek standvastig
Een van de sleutelmomenten in het presidentschap van Kennedy was de Cubacrisis in 1962. De wereld stond destijds op de rand van totale vernietiging toen de Verenigde Staten en de Sovjet Unie een politiek machtsspel speelden rond de plaatsing van Sovjet raketten op Cuba, dicht bij de Amerikaanse kust.
Na enkele incidenten oefenden het leger en diverse adviseurs een enorme druk op de president uit om voor militaire actie te kiezen.Kennedy besloot echter kalm te blijven en dat niet te doen. De film 13 Days (2000) toont deze zenuwslopende periode van politieke afwegingen en spanningen. De film geeft een historisch accuraat beeld van de Cubacrisis, al is de rol van Special Assistant O’Donnell (Kevin Costner) volgens ingewijden schromelijk overdreven.
Filmscène uit 13 Days (2000) met op de achtergrond spionagefotos. (foto: New Line Productions)
Kokosnoot herinneringen
Weinig mensen weten dat Kennedy een bijzondere kokosnoot op zijn presidentiële bureau had liggen als herinnering aan een gebeurtenis tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ondanks dat hij als tiener een zwakke gezondheid had en vanwege zijn slechte rug niet had hoeven dienen, koos Kennedy toch ervoor om het leger in te gaan toen de oorlog uitbrak. Als luitenant bij de Amerikaanse marine voerde hij het bevel over Patrouille Torpedo boot 109.
In augustus 1943 werd PT-109 tijdens een nachtelijke patrouille overvaren door een Japans oorlogsschip. Twee man overleden hierbij. Kennedy wist zijn overgebleven bemanning echter in veiligheid te brengen op een klein eiland. Een van de bemanningsleden wist hij persoonlijk te redden door al zwemmende hem voort te trekken met zijn tanden aan zijn reddingsvest. Na zes dagen werden ze gevonden door twee lokale bewoners die zochten naar overlevenden. Kennedy kraste een bericht op een kokosnoot, die de twee met hun kano naar een geallieerde eenheid brachten, waarna ze uiteindelijk werden opgepikt.
In juni 1963 werd deze gebeurtenis verfilmd als PT-109. Er kwam kritiek dat het makkelijke propaganda voor de president zou zijn. Die had namelijk grote invloed op de filmproductie gehad. Dat kwam omdat zijn vader, Joe Kennedy, een belangrijke filmproducent was. Zo kon JFK zelf de hoofdrolspeler en de regisseur uitzoeken.
Ook werd de historische realiteit aangepast. In de film is er een zoektocht terwijl er in werkelijkheid een herdenkingsdienst gehouden werd voor de veronderstelde gesneuvelde bemanningsleden.
Cliff Robertson als de jonge JFK in PT 109. (foto: Warner Brothers)
JFK blijft behouden
Niemand kon vermoeden dat John F. Kennedy zo tragisch aan zijn einde zou komen. Maar zijn erfenis op het gebied van het gebruik van de moderne massamedia is groot: tegenwoordig gebruiken politici van over de hele wereld het medium van televisie om hun boodschap uit te dragen. Vijftig jaar na zijn dood geeft het enige troost dat Kennedy’s charisma en zijn ideeën voortleven in de beelden die we nog van hem hebben.
Verder lezen en kijken
- Meer artikelen over (de moord op) John F. Kennedy op GeschiedenisBeleven.nl
- Lees ook het dossier over Amerikaanse presidenten
- Bekijk de trailer van 13 Days (2000)
- Bekijk de trailer van JFK (1991)
- Bekijk de trailer van PT 109 (1963)
©Geschiedenisbeleven.nl, auteur: Bram Hendrikson & Jonathan Verwey, eindredactie: Jonathan Verwey, beeldredactie: Bram Hendrikson, foto’s: wikimedia, New Line Productions en Warner Brothers.