Na de moord op President John F. Kennedy krijgt een commissie de opdracht om te onderzoeken wat er gebeurd is op die fatale dag in Dallas. Het eindrapport van deze commissie gaf echter reden tot scepsis en ruimte aan samenzweringstheorieën.
Door Etienne Stekelenburg
Een week na de moord op de jonge en uiterst populaire Kennedy op 22 november 1963 in Dallas stelde zijn opvolger president Lyndon B. Johnson (1908-1973) al The President’s Commission on the Assassination of President John F. Kennedy samen.
Deze zeven leden tellende commissie werd bekend als de Warren Commissie, vernoemd naar de voorzitter, de toenmalige opperrechter van het Amerikaanse hooggerechtshof Earl Warren (1891-1974).
De overige leden waren de Democratische senator Richard Russell, de Republikeinse senator John Cooper, de Democratische afgevaardigde Hale Boggs, de Republikeinse afgevaardigde Gerald Ford die later zelf president werd, voormalig directeur van de CIA Allen Dulles en oud-president van de Wereldbank John McCloy. Procureur generaal J. Lee Rankin was raadsman voor de commissie.
De Warren Commissie bijeen. Van links naar rechts: Gerald Ford, Hale Boggs, Richard Russell, Earl Warren, John Cooper, John McCloy, Allen Dulles en J. Lee Rankin (foto: Bettmann/CORBIS).
De aanslag
Die vrijdag in november reed de president met zijn vrouw, de gouverneur van Texas John Connally en diens vrouw in een open limousine door de binnenstad van Dallas. Toen de stoet het op de hoek met Elm Street gelegen Texas schoolboekendepot passeerde, werden er schoten gelost.
Ter hoogte van een grasheuvel greep Kennedy naar zijn keel en seconden later werd hij door een kogel in zijn hoofd geraakt. De gouverneur was ook geraakt en lag gewond bij zijn vrouw op schoot. Dezelfde dag nog werd de vermoedelijke schutter Lee Harvey Oswald gearresteerd.
Twee dagen later werd Oswald echter zelf live op televisie bij het politiebureau door nachtclubeigenaar Jack Ruby dood geschoten op het moment dat hij door de politie naar buiten werd geëscorteerd.
Aanwezigheid
De commissie begon op 9 december 1963, zeventien dagen na de moordaanslag op Kennedy. Veel leden van de commissie waren politiek actief waardoor de commissie tijdens zittingen zelden compleet was. Alhoewel voorzitter Warren bijna nooit ontbrak, was geen van de leden elk van de 51 zittingen aanwezig. Zo was McCloy slechts vijftien keer aanwezig en senator Russell zelfs maar vijf maal. Zowel Warren als Russell smeekten bij Johnson om van hun taak ontheven te worden omdat het niet paste bij hun dagelijks werk.
Johnson wilde echter gebruik maken van het vertrouwen en het aanzien bij het volk van de commissieleden. De mannen die hij benoemde waren echter in de eerste plaats politici en geen geoefende onderzoekers.
Aangezien de commissie geen onderzoeksmogelijkheden had kreeg zij uit handen van FBI directeur J. Edgar Hoover het verzamelde bewijsmateriaal met daarbij de conclusie: Lee Harvey Oswald had Kennedy vermoord vanaf de vijfde verdieping van het schoolboekendepot en Oswald had alleen gehandeld.
Commissie met tunnelvisie?
Op 11 januari 1964 gaf Rankin een interview aan The New York Times waarin hij de werkwijze van de commissie uiteen zette. Hij vertelde dat de commissie zich richtte op een zestal punten:
1. De activiteiten van Oswald op 22 november 1963;
2. De achtergronden van Oswald;
3. De loopbaan van Oswald in het Korps Mariniers en zijn verblijf in de Sovjet Unie;
4. De moord op Oswald in het politiebureau van Dallas;
5. De achtergronden van Oswalds moordenaar Jack Ruby;
6. De maatregelen die waren getroffen om de president te beschermen.
De commissie leek zich dus niet serieus af te vragen wie de moord op Kennedy gepleegd had. Het leek of de commissie vanuit de vermoedelijke dader, Lee Harvey Oswald, op zoek was gegaan naar bewijsmateriaal en getuigen. Op 24 september 1964 presenteerde de commissie haar rapport aan president Johnson.
De Warren Commissie presenteert het rapport naar de moord op JFK aan president Johnson. (foto: Wikimedia)
De single bullet
Al snel na het uitkomen van het rapport begonnen mensen vraagtekens te plaatsen bij de bevindingen van de commissie. Volgens de commissie loste Oswald drie schoten, waarvan één schot zijn doel volledig miste en één het fatale schot dat Kennedy in zijn hoofd raakte was.
Om het aantal schoten en de verwondingen te verklaren kwam de commissie met de single bullet-theorie. Deze kogel raakte Kennedy in zijn rug, kwam naar buiten via zijn keel en vloog door naar gouverneur Connally. Dezelfde kogel raakte Connally in de rug, kwam bij zijn linkertepel weer naar buiten en sloeg in door zijn pols om uiteindelijk te eindigen in zijn dijbeen. Deze kogel werd in opmerkelijk goede staat , zonder bloed of kledingsporen, teruggevonden op een stretcher in het Parkland Hospitaal. Volgens de commissie was de kogel uit het dijbeen van Connally gevallen.
Voor sceptici was deze verklaring te fantastisch om waar te kunnen zijn: er moest volgens hen een alternatieve verklaring zijn.
Onderzoekers van de Warren Commissie proberen de baan van de single-bullet te reconstrueren, waarbij de twee mensen in de auto zitten op de posities waar Kennedy en Connally zaten toen zij geraakt werden (foto: wikimedia)
Getuigen bij de grasheuvel
Er waren bovendien diverse getuigenverklaringen van mensen die schoten hoorden vanaf een grasheuvel langs Elm Street. Op diverse foto’s en filmmateriaal is te zien hoe mensen direct naar de heuvel rennen omdat zij daar schoten vandaan hoorden komen. Een getuige die onderaan de heuvel stond verklaarde dat het fatale hoofdschot van achter het hekje op de grasheuvel kwam en dat hij de kogel langs hem heen kon horen fluiten terwijl hij naar de presidentiële stoet keek.
Zo onstond het idee dat Kennedy door meerdere mensen beschoten was vanuit verschillende posities en dat er een complot was om de ware toedracht en de ware daders achter de aanslag (Oswald zelf had bij zijn arrestatie gesteld dat hij onschuldig was) te verbergen. Volgens diverse complotdenkers had de commissie bewust de feiten verdraaid in haar rapport.
Vijftig jaar later kun je een bibliotheek vullen met boeken waarin kritiek op de commissie wordt geuit en zijn alle mogelijk denkbare daders langsgekomen, van Cubanen tot de Maffia, van Lyndon Johnson tot de FBI en de CIA.
Gezien vanuit het vermeende schuttersnest blijft de vraag waarom Oswald niet schoot toen de stoet vrijwel stilstond, onder het bewuste raam, tijdens het links afslaan naar Elm Street. Volgens de Warren Commissie wachtte Oswald tot de auto van hem af reed, waar deze verdween achter een boom en een verkeersbord.
Een vraag die waarschijnlijk nooit meer beantwoord zal worden. Maar zelfs wanneer alle vragen rond de moordaanslag worden opgehelderd zal niet iedere geïnteresseerde die waarheid geloven.
Zicht vanuit het raam vanwaar Oswald geschoten zou hebben. (foto: Wikimedia)
Verder kijken en lezen
- Meer artikelen over (de moord op) John F. Kennedy op GeschiedenisBeleven.nl.
- Een enorme hoeveelheid audio en video rondom de moord op Kennedy
- Alle publieke archieven die te maken hebben met de moord op Kennedy zijn voor iedereen in te zien
- Een handige beknopte uiteenzetting van de geschiedenis van de moord
©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Etienne Stekelenburg, eindredactie: Jonathan Verwey, foto’s: Wikimedia.