In de buurt van Limoges staan de ruïnes van het dorpje Oradour-sur-Glane. Op 10 juni 1944 stierven 642 inwoners van deze Franse plaats. De oorzaak: een bezoek van de Waffen-SS divisie ‘Das Reich’. Alle inwoners werden verzameld en gedood. Een daad van willekeurige terreur?
Oradour is al tientallen jaren een monument, waarbij het lijkt alsof het dorp vorige week vernietigd is. Een ruïne waar de tijd sinds die verschrikkelijke dag in 1944 stil is blijven staan. Een enkel autowrak, een naaimachine in een huis, de telefoonpalen. Precies zoals de beulen van ‘Das Reich’ het dorp achterlieten. Als een waarschuwing uit het verleden en een symbool voor de wreedheden van de Tweede Wereldoorlog.
De aanleiding
Oradour-sur-Glane was een dorp zoals vele Franse dorpen. Rustig, klein, met een kerk en een markt. De oorlog was er sinds 1940 vrijwel aan voorbij gegaan. Tot het dus in 1944 mis ging.
De aanleiding voor het drama was de dood van twee Duitse officieren. Zij waren op 8 juni omgekomen in een vuurgevecht met een gewapende groep Fransen. Eén van de twee Duitse slachtoffers was Helmuth Kämpfe. Zijn dood was een grote schok voor zijn persoonlijke vriend Majoor Diekman. Hoewel er al 28 gevangenen als vergelding werden doodgeschoten wilde Diekman meer. Hij wilde wraak.
Kerk in brand
Oradour-sur-Glane lag niet ver van de plaats waar het vuurgevecht had plaatsgevonden. Diekman besloot het dorp te laten omsingelen en af te grendelen. Aan de bewoners werd verteld dat het om een routinecontrole ging. Niemand vermoedde wat er stond te gebeuren en de bewoners wachtten rustig de verdere instructies af. Die kwamen na ongeveer een uur wachten.
Alle bewoners stonden op het marktplein en werden uit elkaar gehaald. Mannen werden van vrouwen en kinderen gescheiden. Vrouwen en kinderen gingen naar de kerk. De mannen verdwenen in schuren. Zodra alle mannen in de schuren waren opgesloten, openden de soldaten het vuur. De schuren werden doorzeefd met kogels. Vervolgens staken de Waffen-SS’ers de schuren in brand.
Wie nog niet door kogels gedood was, stierf in de branden.Slechts enkele mannen lukte het om aan deze hel te ontkomen en ontsnapten.
Ook de kerk waarin de vrouwen en kinderen opgesloten zaten werd onder vuur genomen, nadat eerst een rookgranaat in het gebouw tot ontploffing was gebracht. Daarna werd ook de kerk in brand gestoken.
Foto: in deze kerk in Oradour-sur-Glane werden op 10 juni 1944 vrouwen en kinderen opgesloten door de Waffen-SS, waarna de kerk in brand werd gestoken.
Waarheid achteraf
Diekmann rapporteerde aan zijn meerderen dat zijn eenheid op een vijandig dorp was gestoten. Nadat zijn mannen de huizen doorzocht hadden, bleek Oradour vol met ‘verzetsstrijders’ te zitten. Majoor Diekmann schreef dat zijn mannen in vrijwel ieder huis een wapen hadden gevonden. Het dorp was met de grond gelijk gemaakt. Nadat alle bewoners vermoord waren, had Diekmann alle huizen in brand laten steken.
Marguerite Foussat was met haar 90 jaar waarschijnlijk het oudste slachtoffer. Het jongste slachtoffer was slechts 8 dagen oud. Verzetsstrijders?
Een erg ongeloofwaardig verhaal. De wapens die Diekmanns mannen hadden aangetroffen, waren geweren die voor de jacht gebruikt werden. Dat dorpsbewoners verzetsmensen geholpen hadden valt niet uit te sluiten, maar Diekmann had daar geen enkele aanwijzing voor. Het vernietigen van het dorp was compleet op eigen initiatief van de majoor en achteraf ging hij pas op zoek naar een reden.
Na zijn verschrikkelijke actie trok Diekmann verder naar het noorden. Zijn eenheid werd ingezet tegen de Geallieerden. Daar sneuvelde hij tezamen met een groot deel van de mannen die eerder in Oradour tekeer waren gegaan. Het behoedde Diekmann voor een strafproces.
Twee dagen na de massamoord brachten twee Duitse officieren een bezoek aan Oradour om het dorp te inspecteren en de actie te evalueren. Ondertussen liet de commandant van ‘Das Reich’ een onderzoek instellen naar de moordpartij. Na de dood van Diekmann werd het onderzoek afgelast.
Het lijkt alsof Oradour-sur-Glane vorige week vernietigd is. Een ruïne waar de tijd sinds die verschrikkelijke dag in 1944 stil is blijven staan.
Proces
Verschillende voormalige Waffen-SS’ers kwamen in 1953 voor de rechter te staan in Bordeaux. Daar moesten ze zich verantwoorden voor hun aandeel in de moorden. Het werd een moeizaam proces. Zo bleken enkele verdachten helemaal niet betrokken te zijn geweest bij de vernietiging van Oradour. Enkele andere verdachten kon slechts het lidmaatschap van de Waffen-SS ten laste worden gelegd.
Uiteindelijk werd tegen twee verdachten een doodsvonnis uitgesproken. Ruim 40 anderen konden slechts bij verstek ter dood veroordeeld worden, omdat ze onvindbaar waren of buiten de greep van de Franse justitie. De overige verdachten hoorden 5 tot 12 jaar dwangarbeid tegen zich eisen.
Een deel van de verdachten was afkomstig uit de Elzas. De veroordelig van deze verdachten leidde tot grote protesten. Die zorgden voor zoveel ophef dat het hele proces werd overgedaan. De straffen vielen in dit tweede proces een stuk lager uit. Ondertussen koos de Franse politiek, door de oplopende spanningen van de Koude Oorlog, voor een veel behoedzamere koers ten opzichte van Duitsland en al snel werd besloten tot een amnestieregeling. Alle veroordeelden kwamen vrij. Het zorgde voor nieuwe protesten, deze keer van ex-verzetsmensen, maar zonder succes.
Surrealistisch
Oradour zelf werd na de oorlog opnieuw opgebouwd. Maar ook het oorspronkelijke dorp bleef intact. Je kunt de ellende nog bijna voelen als je tussen de gebouwen door loopt. En hoe surrealistisch is het wel niet om de auto van de dokter tegen te komen, die geparkeerd staat op het marktplein. Alsof hij klaar staat om zijn dorpsgenoten toch nog te redden.Tevergeefs.
Oradour is vernietigd, maar staat nog altijd overeind als aanklacht tegen wat mensen elkaar kunnen aandoen.
De auto van de dokter in Oradour-sur-Glane.
Verder lezen en kijken
- Historische foto’s van Oradour-sur-Glane op Scrapbookpages.com (Engels)
- Voor een uitgebreide geschiedenis en foto’s zie de website Geschichtsthemen (Duits)
- Het bloedbad van Oradour sur Glane op Wikipedia (Nederlands)
- Uitgebreide informatie over het dorp en de mensen op Oradour.info (Engels) of in het Frans: Oradour-souviens-toi.fr
©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Alex Dekker, eindredacteur: Wytse Vellinga, foto’s Wikimedia