Het kleine Georgië kent een grote geschiedenis. In de streek rondom de hoofdstad Tbilisi zijn de boeiende sporen daarvan te bewonderen. De stad vormt een mooie uitvalsbasis voor drie historische ontdekkingstochten.
Door Gerrit Jan Weikamp
Na een paar dagen Svaneti is het weer even wennen om terug te zijn in Tbilisi, de bruisende hoofdstad van Georgië. Gelukkig is er niet alleen in de stad zelf van alles te zien voor geschiedenisliefhebbers, maar is Tbilisi ook zeer geschikt als uitvalsbasis voor dagtochten naar drie bijzondere historische bestemmingen: Stalins geboorteplaats Gori, het mystieke Mtscheta en de militaire weg richting Vladikavkaz vormen prachtige historische parels in het Georgische landschap.
De Georgische hoofdstad vormt een prima uitvalsbasis voor historische ontdekkingstochten.
Gori, Stalins stad
Op zo’n tachtig kilometer ten westen van Tbilisi ligt de kleine stad Gori. In 2008 is Gori wereldnieuws, als de stad het middelpunt wordt van de oorlog tussen Rusland en Georgië. Onder de doden die dan in Gori vallen, is ook de Nederlandse cameraman Stan Storimans.
Voor wie nu het wat slaperige stadje bezoekt, is het maar moeilijk om een voorstelling te maken van de tragedie die zich er nog maar zo kortgeleden heeft afgespeeld. In het plaatselijke museum over de Tweede Wereldoorlog wordt ook aan dit recente conflict aandacht besteed.
Het interessantst aan Gori is echter het Stalin-museum. In 1878 wordt Stalin onder de Georgische naam Iosif Dzjoegasjvili in Gori geboren. In het museum, dat uit begin jaren ’50 stamt, valt te zien hoe het Stalin vanaf zijn geboorte vergaan is. Van het simpele huisje waarin de kleine Jozef opgroeide tot de foto’s uit zijn schooltijd, het is er allemaal. Aan de hand van voorwerpen en afbeeldingen wordt duidelijk hoe Stalin carrière maakte binnen de communistische partij, om uiteindelijk leider van de Sovjet-Unie te worden. Kritische noten ontbreken vrijwel volledig.
Propaganda en geschiedsvervalsing
Het museum hoort daarmee eigenlijk zelf thuis in een museum. Sinds de val van de Sovjet-Unie lijkt er nauwelijks iets veranderd te zijn en dus krijgt de bezoeker een kijkje in de manier waarop er enkele decennia geleden, in wat toen nog de Sovjetrepubliek Georgië was, tegen Stalin werd aangekeken. Zelfs de gids die bezoekers rondleidt, lijkt nog steeds dezelfde fonetisch-Engelse tekst op te dreunen als toen het communisme in Georgië hoogtij vierde.
Alleen een bord bij de ingang waarschuwt bezoekers dat het museum dat ze binnentreden een voorbeeld is van Sovjetpropaganda en geschiedvervalsing.
In de toekomst zal het museum getransformeerd worden naar een plek waar een realistisch beeld van het Stalin-tijdperk gegeven zal worden. Die keuze is zeer begrijpelijk, maar vanuit historisch oogpunt lijkt het interessanter om het museum te laten zoals het is.
Stalin Museum in Gori. (foto: Wikimedia)
Jezus’ mantel
Op een steenworp van Tbilisi ligt Mtscheta, tot aan het begin van de 6e eeuw de hoofdstad van Georgië. De stad is door de eeuwen heen altijd het centrum van het Georgisch-Orthodoxe geloof gebleven en een belangrijk bedevaartsoord. Middenin Mtscheta staat de indrukwekkende Svetitschoveli-kathedraal die door de Unesco als werelderfgoed beschouwd wordt.
Volgens de Georgisch-Orthodoxe kerk bevindt zich in de Svetitschoveli-kathedraal de mantel die Jezus droeg toen hij aan het kruis stierf. Deze mantel werd door de Georgische jood Elias meegenomen naar zijn zus Sidonia in Mtscheta. Sidonia raakte de mantel aan, werd overweldigd door emoties en stierf onmiddellijk. Zij is samen met de mantel begraven op de plaats waar nu de kathedraal staat. Veel gelovigen bidden vandaag de dag tegen de pilaar aan waarin zich Jezus’ mantel zou moeten bevinden.
De Svetitschoveli-kathedraal in Mtscheta, op een steenworp van Tbilisi. (foto: Wikimedia)
Da Vinci Code
In de vloer van de kathedraal zijn verder de grafstenen van veel Georgische koningen en koninginnen te zien. De bijzonderste daarvan is zonder twijfel de grafsteen van Tamar, de eerste vrouw van koning George XI (1651-1709). Haar man had zich uit politiek-strategische overwegingen tot de Islam bekeerd en daarom staat er op de grafsteen van Tamar zowel een Arabisch als een Georgisch opschrift.
Uniek zijn ook de fresco’s in de kathedraal. Zo is er een afbeelding te zien van Jezus met alle sterrenbeelden en wordt God geportretteerd. Hoog bovenin de kathedraal zijn ook nog eens allerlei geheime tunnels te vinden die gebruikt werden bij een aanval op Mtscheta.
Al het materiaal voor een Da Vinci Code-achtige roman is dus wel aanwezig in de Svetitschoveli-kathedraal.
Symboliek op de buitenmuur van de Svetitschoveli-kathedraal. (foto: Wikimedia)
Georgische militaire weg
Tussen Tbilisi en de Russische stad Vladikavkaz loopt een meer dan 200 kilometer lange weg die bekend staat als de Georgische militaire weg. Het is de best begaanbare route van Georgië naar Rusland en speelt een belangrijke rol in de beladen geschiedenis tussen de twee landen. Langs het Georgische deel van de route bevinden zich allerlei historisch interessante plaatsen en dat maakt het afleggen van de militaire weg zeker de moeite waard.
Aan het begin van de route is het Ananuri-fort te zien. Dit uitgebreide complex ligt op een prachtige groene plek aan de Aragvi-rivier en bestaat naast de nodige verdedigingswerken uit twee kerken.
Het Ananuri-fort aan het begin van de Georgische militaire weg. (foto: Wikimedia)
Het hulpbehoevende kind
Een stuk verder naar het noorden, als het landschap al echt bergachtig begint te worden, staat het monument voor Russisch-Georgische vriendschap. Dit ietwat groot uitgevallen monument bestaat uit een halve cirkel met daarop een kleurrijk mozaïek. Het monument is in 1983 gebouwd ter herinnering aan het Verdrag van Georgievsk uit 1783. Door middel van dat verdrag riep de Georgische koning de hulp van Rusland in bij de verdediging tegen het Perzische Rijk. Uiteindelijk resulteerde dit in een totale annexatie van Georgië door Rusland.
Om die reden wordt het verdrag in Georgië tegenwoordig als een verschrikkelijke misstap beschouwd; in 1983 werd het door de Sovjetautoriteiten uitgelegd als een teken van vriendschap. Centraal in het mozaïek is een moederfiguur te zien die een kind beschermend tegen zich aandrukt.
Je hoeft geen Russisch of Georgisch te kunnen lezen om te begrijpen wie in deze symboliek wordt bedoeld met de beschermende moeder en wie met het hulpbehoevende kind.
Bergplaats voor relieken
Het eindpunt van het Georgische deel van de militaire hoofdweg is het plaatsje Stepantsminda, dat vooral bekend is onder de oude naam Kazbegi. Vlakbij Stepantsminda ligt op een hoogte van meer dan 2000 meter de Tsminda Sameba, een kerk op een overweldigende plek aan de voet van de berg Kazbegi. In tijden van oorlog werden belangrijke relieken vanuit Mtscheta naar deze kerk gebracht. De fraaie Tsminda Sameba stamt uit de 14e eeuw en is een belangrijk symbool voor Georgië en de Georgisch-orthodoxe religie.
De militaire weg, Gori en Mtscheta vertellen elk een episode uit de roerige Georgische geschiedenis en weerspiegelen de veelzijdigheid van dit boeiende land. Wie de voetsporen van de historie van Georgië volgt, zal zich niet snel vervelen.
Kaart van Georgië met daarin in rood de bovengenoemde steden en de regio Svaneti. De grijze stippellijn geeft de Georgische militaire weg weer. (foto: Wikimedia, bewerkt door Jos Groenendaal)
Verder lezen en kijken
- Lees ook deel 1 en 3 van dit drieluik over een bezoek aan Geörgie:
- 1. Svaneti: cultuurhistorie in de Kaukasus
- 3. Genieten van Georgische grottensteden
- Video over het in 1983 gebouwde vriendschapsmonument dat teruggaat op het Verdrag van Georgievsk uit 1783.
- Een impressie van het Stalin-museum in Gori:
©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Gerrit Jan Weikamp, eindredactie: Jim Pedd, beeldredactie: Jos Groenendaal, foto’s: Wikimedia, Gerrit Jan Weikamp en Gijs Theunissen