Het meest prestigieuze tennistoernooi, ook wel The Championships genoemd, wordt al gespeeld sinds 1877. Iedere tennisprof hoopt op het heilige gras van Wimbledon geschiedenis te schrijven met een overwinningstitel. Het tennistoernooi in de Londense buitenwijk SW19 kent een bijzondere ontstaansgeschiedenis.
Door Etienne Stekelenburg
Voorloper van het hedendaagse tennisspel is Jeu de Paume. Dit Franse, adellijke kaatsspel kent vele varianten die over de hele wereld worden gespeeld. Eén van die varianten, tennis, is inmiddels uitgegroeid tot een veel gespeelde sport. Archeologische vondsten en schriftelijke overlevering tonen echter aan dat de Egyptenaren, de Grieken en de Romeinen ook wel in waren voor een potje van dit soort bal- en kaatsspelen.
Elk land zijn kaatsvariant
Niet alleen de adel, maar ook het gewone volk speelde in de 15e eeuw graag een kaatsspelletje. Het volkse spel, dat men voornamelijk op straat speelde, veroorzaakte echter veel overlast. Het gevolg: een verbod op kaatsen. De rijken lieten daarom speciale kaatsbanen bouwen. Zo bevond de oudste Nederlandse kaatsbaan zich van 1500 tot 1650 achter de Ridderzaal op het Binnenhof, aangelegd voor de Prins van Oranje.
In de 16e eeuw was kaatsen de populairste sport van Europa. Elk land had zo zijn eigen variant; de Fransen speelden Jeu de Paume, de Basken deden aan pelota, de Italianen aan giocco della racquetta en in Engeland speelde men tennis.
De term “tennis” is waarschijnlijk afgeleid van het Franse woord “tenez”, wat “houd hem” betekent. Spelers moesten elkaar waarschuwen wanneer ze de bal opsloegen. De tennisballen uit die tijd waren zo zwaar, dat het gevaarlijk was als een speler er een tegen zijn hoofd kreeg.
Een spelletje Jeu de Paume spelen in de 17e eeuw. Jeu de Paume is de voorloper van het moderne tennis. (foto’s: Wikimedia)
Racket en bal
Eerst speelde men het spel nog met de hand, zoals bij het Friese kaatsen. De spelers zochten echter naar middelen om de bal harder te kunnen slaan. Er werd geëxperimenteerd met handschoenen en iets dat lijkt op een slaghout, maar dit was geen succes.
Het racket bood uiteindelijk uitkomst. Nederlanders stonden bekend als uitstekende racketmakers want ze waren zeer bedreven in het buigen van hout. Ook kwamen ze op het idee om schapendarmen te gebruiken als bespanning. Deze zogenaamde “ketsdarmen” brachten de mythe de wereld in dat rackets zijn bespannen met kattendarmen.
De term “racket” is waarschijnlijk ook afkomstig uit het Nederlands. Men gebruikte het voorwerp om de bal terug te kaatsen, oftewel “re-ketsen”.
Met het uitvinden van rubber ballen kreeg tennis in 1873 de spelvorm zoals het nu nog gespeeld wordt. De Engelse majoor Walter Clopton Wingfield bedacht en patenteerde een variant die op een grasveld kon worden gespeeld. Hij noemde het spel “Sfairistiké”, slecht Grieks voor “het aangaan van een balspel”. Deze nieuwe vorm van tennis bleek erg populair bij de Engelse croquet- en cricketclubs. De naam Sfairistiké is echter nooit blijven hangen.
Tennisbaan in 1887. (foto: Wikimedia)
Wimbledon, het eerste tennistoernooi
Op 9 juni 1877 stond er in het tijdschrift The Field een advertentie:
“The All England Croquet and Lawn Tennis Club, Wimbledon proposes to hold a lawn tennis meeting, on Monday July 9th and following days”.
Daarmee was het eerste tennistoernooi, gehouden in de Londense buitenwijk Wimbledon, een feit. Er mochten alleen mannen meedoen en deelnemers moesten hun eigen rackets en schoenen zonder hakken meenemen. De tuinman van de club verstrekte de tennisballen. Spencer Gore bleek de beste speler van de 22 deelnemers en was hiermee de eerste Wimbledonwinnaar. Ongeveer 200 toeschouwers bekeken de finale en betaalden hier elk één Shilling voor.
In 1882 werd er alleen nog maar tennis gespeeld op de All England Croquet and Lawn Tennis Club in Wimbledon. Croquet bleek niet langer populair en werd weggelaten uit de naam van de club. Uit sentimentele overwegingen besloot het bestuur in 1899 het woord “croquet” weer terug te plaatsen in de naam van de club.
Vrouwen op de baan
Vanaf 1884 mochten vrouwen ook deelnemen aan The Championships, zoals het toernooi in Wimbledon steevast wordt genoemd. De eerste winnares, de 19-jarige Maud Watson, bleek geen eendagsvlieg en won in 1885 opnieuw. Venus en Serena Williams zijn niet eerste zussen die in een Wimbledonfinale tegen elkaar stonden. In die allereerste damesfinale speelde Maud tegen haar zus Lilian Watson.
Wimbledon dames dubbel finale 1906 met Blanche Bingley-Hillyard (1863-1946), May Sutton (1886-1975), Charlotte Cooper-Sterry (1870-1966) en Agnes Morton (1872-1952). Vrouwen kregen echter pas ‘full championship status’ in 1913.
Aardbeien en ballenjongens
Wimbledon staat bol van de tradities. Dat is ook wat de meeste spelers zo mooi vinden aan het toernooi. De bekendste van al die gewoontes is de grote hoeveelheid aardbeien met slagroom die wordt geserveerd. Deze traditie is ontstaan doordat The Championships in het aardbeienseizoen vallen.
Tijdens het toernooi van 1953 werden de aardbeien uitgedeeld aan het publiek en de spelers. Sinds 1970 krijgt men er ook slagroom bij geserveerd.
Van de spelers wordt verwacht dat ze zich strikt aan de kledingvoorschriften houden. Het tenue moet voor het grootste deel wit zijn. En het tenue moet geschikt zijn om mee te tennissen. Zo mag de kleding niet te veel van het lichaam onthullen. Afwijkende kleding wordt sinds 1877 niet geaccepteerd. Sporters mogen eventueel iets paars of groens in hun overwegend witte sportkleding tonen, omdat dit de officiële clubkleuren zijn van The All England Club.
Wimbledon finale in 1914 Brooks vs Wilding met links een ballenjongen. (foto: Wikimedia)
De ballenjongens en meisjes, de zogenaamde BBG’s, zijn altijd een belangrijke factor geweest tijdens The Championships. De ballenjongens werden vanaf de jaren 20 gerekruteerd bij het Shaftbury’s kindertehuis. Van 1947 tot 1969 komen de jongens en meisjes van Goldings, één van de scholen van Barnardos, te hulp bij Wimbledon. Barnardos is een liefdadigheidsinstelling die zich bezighoudt met jeugdzorg. De jongens en meisjes zijn verantwoordelijk voor verschillende taken en doen hun werk zonder dat iemand ze opmerkt.
Tradities loslaten
Door de traditionele regen komt het nog wel eens voor dat het spel uren of soms dagen stil ligt. Uiteindelijk heeft de commercie het gewonnen van één traditie en heeft het Centre Court inmiddels een dak. Zelfs de conservatieve All England Club blijkt tradities los te kunnen laten. Zo hoeven deelnemers niet langer te buigen voor een lege koninklijke loge en kan er gewoon gespeeld worden tijdens de Britse zomerbuien.
Het Centre Court van Wimbledon in 2009 met het nieuwe dak. Op 29 juni van dat jaar werd het dak voor het eerst gesloten tijdens een officiële wedstrijd en konden Dinara Safina en Amélie Mauresmo hun wedstrijd afmaken. (foto: Wikimedia)
Verder lezen en kijken
- Meer artikelen over sportgeschiedenis op GeschiedenisBeleven.nl
- Bekijk welke mannen Wimbledon hebben gewonnen in de 125 jaar dat het toernooi bestaat
- Neem een videotour door het Wimbledoncomplex
- Bekijk een verslag van de Wimbledonfinale van 1954
- Beluister een interview met de curator van het Wimbledonmuseum
- Bekijk de geschiedenis van Wimbledon op de website van het toernooi.
- Bekijk deze documentaire over de geschiedenis van Wimbledon:
©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Etienne Stekelenburg, eindredactie: Inge den Boer, beeldredactie: Jos Groenendaal, foto’s: Wikimedia en Wimbledon.com
