Het bekendste en misschien wel mooiste kasteel van Nederland staat even buiten Muiden: het Muiderslot. Twee beroemde namen uit de Nederlandse geschiedenis spelen een grote rol in het verhaal van dit slot: graaf Floris V en schrijver P.C. Hooft.
Door Martin Deinum
Aan de monding van de Vecht staat een burcht die van buiten helemaal voldoet aan het romantische beeld dat je van een middeleeuws kasteel kunt hebben. Stenen muren, kantelen, een slotgracht, dikke hoektorens met puntdaken; je ziet de ridders en jonkvrouwen al helemaal voor je.
Van binnen is het echter net of je in een schilderij van Jan Steen, Johannes Vermeer of een andere 17e-eeuwse schilder van interieurs terecht bent gekomen. Deze mix heeft te maken met de twee bekendste namen die aan het Muiderslot verbonden zijn.
Floris V, burchtenbouwer
Ten eerste Floris V, graaf van Holland en Zeeland (1254-1296). Hij stichtte het Muiderslot rond 1280. De ambitieuze graaf, die nog vijf burchten in Noord-Holland liet bouwen waaronder het nog altijd bestaande kasteel Radboud in Medemblik woonde hier niet zelf. Hij verbleef zelf het grootste deel van de tijd in dat andere bewaard gebleven – en door hem voltooide – kasteel in Den Haag, nu bekend als de Ridderzaal op het Binnenhof. Het Muiderslot diende om de Vechtmonding te beheersen.
Het kasteel speelde een rol in één van de bekendste episoden uit de Nederlandse middeleeuwse geschiedenis: hier werd Floris in 1296 vijf dagen lang gevangen gehouden, vlak voordat opstandige edelen hem bij Muiderberg vermoordden. Het kasteel zag er toen geheel anders uit dan hoe we het nu kennen. In hetzelfde jaar als waarin Floris vermoord werd, werd het kasteel tot op de fundamenten toe afgebroken. Zeventig jaar later, in 1370, herbouwde men het kasteel in gewijzigde vorm maar op dezelfde fundering.
Links: Floris V, graaf van Holland en Zeeland (1254-1296). Hij stichtte het Muiderslot rond 1280.Rechts: Gerard van Velzen die Floris V vermoordde toen hij probeerde te ontsnappen uit het Muiderslot (Foto: Wikimedia)
P.C. Hooft, dichter en drost
De tweede grote naam die aan het Muiderslot verbonden is, is die van Pieter Corneliszoon (P.C.) Hooft (1581-1647). Hij was van 1609 tot aan zijn dood in 1647 naast dichter, historicus en toneelschrijver, slotvoogd of ‘drost’ van het Muiderslot. Dit hield in dat hij ondermeer belast was met de rechtshandhaving en militaire beveiliging van het gebied. ‘s Winters woonde hij in zijn Amsterdamse grachtenpand aan de Keizersgracht, maar zodra de zomer aanbrak begon de stad vreselijk te stinken. Om de stank en de drukte te ontvluchten, reisde hij af naar zijn zomerverblijf: het kasteel aan de Vecht.
De Muiderkring
Hooft was in Amsterdam drukte en gezelligheid gewend en dat ontbrak hier in dit eenzame kasteel nu juist. Gelukkig waren zijn vrienden bereid om hem te bezoeken en dit liep uit op literaire en muzikale avondjes. De grootste namen uit de 17e-eeuwse culturele elite schoven aan om muziek te maken, gedichten te schrijven en te discussiëren over politiek, filosofie en kunst.
Dit gezelschap, bestaande uit ondermeer Roemer Visscher (1547-1620), diens dochterMaria Tesselschade (1594-1649), Joost van den Vondel (1587-1679), Constantijn Huygens(1596-1687) en Gerbrand Bredero (1585-1618) kwam bekend te staan als de Muiderkring.
Schilderij van de Muiderkring, gemaakt door Jan Adam Kruseman. Na het laatste feest van de zomer nam de kring afscheid van elkaar met de groet “Tot in de pruimentijd”, waarmee ze de volgende zomer bedoelden. (Foto: Wikimedia)
Vanaf 1795 woonde er niemand meer op het Muiderslot en trad het verval snel in. In de 19e eeuw stond het kasteel op de nominatie om gesloopt te worden. Het had maar een haartje gescheeld of het kasteel bestond vandaag de dag niet meer. De zalen waren kaal, vrijwel geen enkel meubel was achtergebleven. De stelling dat het Muiderslot het best bewaarde kasteel van Nederland is, is dus niet helemaal waar.
Ridders en jonkvrouwen
Het mooist restaureerde kasteel, dat is het waarschijnlijk wel. In 1876 begon men met de eerste grootscheepse restauratie van het Muiderslot. En wat wel vaker gebeurde bij restauraties van kastelen in die tijd: de restaurateur verzon er heel wat bij. In de 19e eeuw had men een enorm geromantiseerd beeld van de middeleeuwen. Ridders, jonkvrouwen en kastelen moesten in dit beeld passen, historisch accuraat of niet. Bij een tweede grote restauratie tussen 1956 en 1972 werden veel van die onhistorische details weer verwijderd of aangepast.
Museale presentatie van hoog niveau
Het moet gezegd worden: de restaurateurs hebben geweldig werk afgeleverd. Het Muiderslot kan rustig een van de mooiste kastelen van Nederland genoemd worden. Uitgeroepen tot Rijksmuseum Muiderslot heeft het ook een museale presentatie van hoog niveau.
Uitvoerig wordt de geschiedenis van het kasteel en het leven in de middeleeuwen en de 17e eeuw belicht. De vele tekstborden, films, uitstallingen van harnassen en en wapens vertellen je alles wat je over het Muiderslot wilt weten. De belangrijkste rollen zijn weggelegd voor, hoe kan het ook anders, Floris V en P.C. Hooft.
Werkkamer van P.C. Hooft op het Muiderslot. (Foto: Wikimedia)
Je kunt zelfstandig verschillende rondleidingen volgen door de gedeelten van het kasteel waar de middeleeuwen beschreven worden. De kamers in 17e-eeuwse stijl, de voormalige woonvertrekken van P.C. Hooft, zijn alleen te bezichtingen met een gids. Je krijgt tijdens de half uur durende rondleiding van alles te horen over de cultuur en gewoonten van 400 jaar geleden. Het Muiderslot is ook zeer geschikt voor gezinnen. Met zaken als een computergesimuleerd middeleeuws toernooi en historische speurtochten worden de kinderen ook bezig gehouden.
Buiten het Muiderslot
Als je het Muiderslot verlaten hebt, kun je een wandeling maken door de herstelde historische tuinen naast het kasteel en de in 2007 opnieuw aangelegde pruimenboomgaard. Een groot deel van het jaar worden er valkeniersshows gehouden. Ook leuk is het Waterschild: een animatie op groot scherm over de waterlinies waar het Muiderslot ooit deel van uitmaakte: de Oude en de Nieuwe Hollandse Waterlinie en deStelling van Amsterdam.
Het Muiderslot is als een van de mooiste kastelen van Nederland met een uitstekende museale functie zeker een bezoek waard.
Het Muiderslot van bovenaf gezien. (Foto: Wikimedia)
Verder lezen & kijken
- Meer artikelen over kastelen op GeschiedenisBeleven.nl
- Op de website van het Muiderslot is informatie te vinden over de activiteiten en tentoonstellingen op het slot
- In de museumwinkel is het boek Het Muiderslot – fameux ende in ‘t ooghe leggende te koop, met een schat aan informatie en oude foto’s van het slot
- Bekijk een filmpje over de bouwgeschiedenis van het Muiderslot.
©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Martin Deinum, eindredactie: Inge den Boer, beeldredactie: Inge den Boer, foto’s: Wikicommons
