Op 24 mei 2011 vierde zanger/muzikant/songwriter Bob Dylan zijn 70ste verjaardag. Hoewel hij niet als protestzanger weggezet wilde worden, wordt Dylan algemeen gezien als de stem van de protestgeneratie van de jaren ’60.
Door Helm Horsten
Bob Dylan wordt in 1941 als Robert Allen Zimmerman geboren in Duluth, Minnesota, in de Verenigde Staten. Na een afgebroken studie letteren aan de universiteit in Minneapolis, vertrekt hij begin 1961 naar New York, alwaar zijn muzikale carrière langzamerhand van de grond zal komen.
Protestjaren
Begin jaren ’60, Verenigde Staten. De Koude Oorlog is op zijn hoogtepunt. Door de Cubaanse rakettencrisis wordt iedereen zich ervan bewust hoe fragiel de papieren vrede tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie is. De zwarte bevolking komt steeds meer in verweer tegen misstanden en eist gelijke rechten. President Kennedy, de hoop voor velen, wordt vermoord in Dallas. Gewapend met alleen zijn akoestische gitaar en mondharmonica en inspireerd door zijn grote voorbeeld Woody Guthrie begint Bob Dylan met het schrijven van sociale en politiek-geëngageerde liedjes.
Hij sluit zich in New York aan bij de opkomende folkbeweging, die zingt over een betere wereld en misstanden aan de kaak stelt.
Dylans teksten gaan vaak over zaken als de dreiging van een (nucleaire) oorlog (A Hard Rain’s a-Gonna Fall, Talking Word War III Blues), de oorlogsindustrie (Masters of War) en racistisch gemotiveerd geweld (The Lonesome Death of Hattie Carroll).
Hij speelt onder meer bij de mars op Washington van de burgerrechten-beweging waar dr. Martin Luther King jr. zijn “I have a dream”-rede uitspreekt. Blowing in the Wind en The Times They Are a-Changin worden wereldwijd door de protestgeneratie geadopteerd als lijfliederen.
Bob Dylan en Joan Baez zingen tijdens de burgerrechten demonstratie op 28 augustus 1963 in Washington D.C, waar dr. Martin Luther King jr. zijn “I have a dream”-rede uitspreekt. (foto: Wikimedia/National Archives)
Alhoewel van Dylan niet gezegd kan worden dat hij zelf voorop gaat bij manifestaties en demonstraties, wordt hij steeds meer gezien als stem van de protestbeweging, een rol waar hij zich in toenemende mate ongemakkelijk bij voelt. Wat van hem verwacht wordt, begint voor hem zelf meer en meer als een keurslijf te voelen.
Dat is ook te zien aan zijn teksten. Die worden persoonlijker, en krijgen soms ook een meer surrealistisch karakter.
Judas!
Overal volgen sociaal-geëngageerde zangers in Dylans voetspoor, met als bekendste voorbeelden wellicht de Schotse Donovan en in Nederland Boudewijn de Groot en Armand. Net als hij gaan ze met hun akoestische gitaar en mondharmonica het onrecht in de wereld te lijf.
Bij Bob Dylan zelf komt in 1965 de grote ommekeer; hij gaat elektrisch. Nummers als de energieke proto-rap Subterranean Homesick Blues en de hit Like A Rolling Stone markeren deze overgang. Tot grote schok van de woedende folkies die van hem akoestische deuntjes met scherpe, sociaal-bewogen teksten verwachten, omarmt hij nu de rock ‘n’ roll, door hen geassocieerd met bubble gum-cultuur en leeghoofdigheid.
Hiermee vervreemdt Dylan een groot deel van zijn oude aanhang van zich. In Engeland schreeuwt een bezoeker “Judas!” door de concertzaal, doelend op het gevoelde verraad van Dylan richting zijn oude fans.
Bob Dylan and The Band op tour in Chicago, 1974. V.l.n.r.: Rick Danko (bas), Robbie Robertson (gitaar), Bob Dylan (gitaar) en Levon Helm (drum). (foto: Wikimedia)
Verrijking van de populaire muziek
Door zijn muzikale vocabulair uit te breiden en zijn eigen plan te trekken, weet Dylan nieuwe creatieve en commerciële hoogtepunten te bereiken, bijvoorbeeld met het album Blonde on Blonde. Hij bereikt er een heel nieuwe schare liefhebbers mee. Dylan verrijkt de populaire muziek met iets wat er tot dan toe nog vaak aan ontbrak: intelligente, poëtische teksten. Daarmee heeft hij ook een grote stempel gedrukt op de jongerencultuur als geheel.
Terwijl de hippies klaar zijn om Dylan weer op het schild te hijsen, laat die zich niet meer in een leidersrol drukken. Na een motorongeluk trekt hij zich jarenlang terug uit het openbare leven. Hij schittert door afwezigheid op de vele popfestivals waar eind jaren ’60 de wereldvrede en de liefde gepropageerd worden, al waart zijn geest overal rond.
Op dat moment is Dylans aandacht alweer verschoven, ditmaal richting meer traditionele countrymuziek. Zo blijkt eens te meer dat hij zijn eigen pad uitstippelt, zonder zich iets aan te trekken van de verwachtingen van anderen.
Moeilijk te overschatten
Bob Dylans carrière omvat nu een periode van zo’n jaar of vijftig. Daarin heeft Dylan zichzelf regelmatig opnieuw moeten uitvinden. In zijn oeuvre heeft hij gaandeweg de jaren vele stijlen uitgeprobeerd, zoals folk, blues, country, gospel, rock en pop. Naast hoogtepunten (vooral jaren ’60, midden jaren ’70 en vanaf eind jaren ’90) kent zijn muzikale loopbaan ook talloze creatieve dalen (met name in de jaren ’80).
Door het slaan van een brug tussen akoestische en elektrische muziek staat hij aan de basis van muziekstromingen als folkrock en countryrock. En doordat hij zijn liedteksten een enorme zeggingskracht wist mee te geven waarmee hij een voorbeeld voor velen werd, kan Dylans invloed op de populaire muziek moeilijk overschat worden.
Bob Dylan met zijn band in 2012, Buenos Aires, Argentinië.
Verder lezen, kijken en luisteren
- De teksten van alle Dylan-nummers zijn te lezen op: bobdylan.com/songs
- Een goede introductie in het werk van Bob Dylan biedt: Williamson, N., The Rough Guide to Bob Dylan, 2004.
- Luister naar Dylan’s “Subterranean Homesick Blues”:
©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Helm Horsten, foto’s: Wikimedia (cc)
