Egyptische piramiden: tussen woestijn en wereldstad

vrijdag 30 augustus 2013

Midden in de immense Egyptische woestijn verrijzen drie reusachtige piramiden en een raadselachtige sfinx als vanuit het niets. Achter deze eeuwenoude bouwwerken gaat een prachtig rode zon langzaam onder. Een adembenemend schouwspel, om stil van te worden… of toch niet?

Iedereen heeft ze wel eens gezien: indrukwekkende documentaires over het oude Egypte die keer op keer de mystiek van de beroemde piramiden in Gizeh benadrukken. Beelden van drie uitgestorven piramiden midden in een eindeloze woestijn, waar je moederziel alleen in het verleden rond kunt lopen. Uiteraard ondersteund door mysterieuze Egyptische muziek.

Dit soort documentaires zorgt ervoor dat de kijker zich een vaak geromantiseerd beeld van deze piramiden vormt. Klopt dit eigenlijk wel met wat je ziet als je daadwerkelijk in Egypte bent?

Trap naar het hiernamaals

Toen de Fransen in 1798 Egypte probeerden te veroveren, schijnt Napoleon (1769-1821) tijdens de Slag bij de Piramiden tegen zijn troepen gezegd te hebben: “Veertig eeuwen kijken op u neer!”

Hij was niet de enige die onder de indruk was van de immense bouwwerken. Al sinds de oudheid komen mensen van heinde en verre om de drie Egyptische piramiden en de bijbehorende mysterieuze sfinx, samen het Gizeh Plateau genaamd, te aanschouwen. Vandaag de dag is dat niet anders: bussen vol toeristen
komen en gaan, elke dag opnieuw.

Op dit schilderij van Jean-Léon Gérome bewondert Napoleon de sfinx, die in die tijd nog half onder het woestijnzand verborgen lag. Ook in de 18e eeuw ontbrak de neus al.

Hoewel er op dit plateau meerdere piramiden staan, zijn de drie grootste veruit de bekendste. De farao’s Cheops, Chefren en Mykerinos gaven in de vierde dynastie (tussen 2575 en 2464 v. Chr.) opdracht tot de bouw ervan. De vorm van het bouwwerk diende als een trap naar het hiernamaals.

De oude Egyptenaren hechtten bovendien grote waarde aan de sterrenhemel: zo zouden de drie piramiden samen een afspiegeling van het sterrenbeeld Orion vormen. De buitenkant van elke piramide was bedekt met gepolijst kalksteen, waardoor het grafmonument in de zon leek te schitteren. Helaas zijn alle schatten die zich vermoedelijk in de piramiden bevonden verdwenen: opvallende schatkamers als deze werkten als een uitnodiging voor grafrovers.

Prullaria en kamelen

Wie op eigen houtje een bezoek aan de piramiden brengt, zal het waarschijnlijk vooral opvallen dat deze niet – zoals je in documentaires ziet – midden in de uitgestrekte woestijn liggen. Het explosief groeiende Cairo heeft ervoor gezorgd dat de piramiden vandaag de dag letterlijk aan de rand van de voorstad Gizeh liggen.

Een taxi brengt je naar het eind van de kilometerslange en vooral drukke Shaaria al Ahram (de Piramidenstraat). Vanaf hier moet je het laatste stuk lopen en ineens bevind je je in de woestijn. Met één voet weliswaar: vóór je doemen de piramiden op, maar in je nek hijgt de chaos van Cairo. Als je je omdraait, zie je wat een overweldigende en volgebouwde stad dit eigenlijk is.

Op deze luchtfoto van het Gizeh plateau is duidelijk te zien hoe de grote stad de piramiden steeds verder opslokt.

Van moederziel alleen tussen de piramiden ronddwalen is dan ook geen sprake. Verkopers bieden je constant allerlei prullaria aan, kamelen kun je huren voor een special price for you my friend en bussen vol toeristen parkeren vlak voor de piramide van Cheops. En had je in je achterhoofd nog die mysterieuze Egyptische muziek? Die heeft plaatsgemaakt voor de gebedsoproep van moskeeën en het getoeter van taxi’s. De piramiden liggen bovendien in werkelijkheid niet zo dicht bij elkaar als foto’s in boeken vaak doen vermoeden. Een foto maken waar de drie piramiden samen op staan, is dan ook niet vanzelfsprekend.

Ondanks al deze chaos kun je, als je voor de enorme bouwwerken staat, je alleen maar verwonderd afvragen hoe men dit in vroegere tijden heeft kunnen maken. Een bezoekje aan de binnenkant van de piramide is ook mogelijk, al hebben de oude Egyptenaren je dit niet gemakkelijk gemaakt. Kleine, benauwde gangen jagen de bezoeker met claustrofobie snel weer naar buiten.

Vader der verschrikking

Vanaf de piramide van Chefren kun je een weg volgen naar de sfinx. Dit beeld, dat door de Arabieren ‘vader der verschrikking’ wordt genoemd, roept nog altijd veel vragen op. Egyptologen ruziën over de ouderdom en de functie ervan: zo stelt een recente, maar zeer omstreden theorie dat de sfinx mogelijk meer dan tienduizend jaar oud is.

Als je uiteindelijk voor de leeuw zelf staat, is deze net zo indrukwekkend als op tv. De mystiek die om de sfinx heen hangt is bijna voelbaar; je wordt direct gegrepen door zijn raadselachtige en oneindige blik in de verte.

Vanaf dit punt kun je het plateau verlaten en ben je weer terug in het alledaagse Cairo. Wie liever nog even in het oude Egypte wil blijven, kan zijn bezoek aan het plateau uitbreiden. Zo bevinden zich om de piramiden heen verschillende dodentempels en een botenmuseum, waar de indrukwekkende zonneboot van farao Cheops te bewonderen is.

Volgens het Egyptische geloof reisde de zonnegod Ra in deze boot naar de hemel. De boot is teruggevonden in meer dan 1200 stukken en is in een tijdsbestek van tien jaar herbouwd.

Wereldwonder

Vroeger was het mogelijk de piramide in zijn geheel te beklimmen. Omdat dit uiteraard niet zonder gevaar was en het nogal eens mis ging, kun je tegenwoordig slechts enkele rijen omhoog klimmen. Op een van de kolossale blokken van de piramide van Cheops zitten is misschien wel de beste manier om de opdringerige moderne Egyptenaren te ontvluchten en je blik te richten op de oude Egyptenaren.

Het is een onwerkelijk gevoel als je beseft dat vreemde handen de steen waarop je zit duizenden jaren geleden met veel moeite verplaatst hebben.

Het sprookjesachtige beeld van de piramiden zoals we dat uit de media kennen, zul je bij een bezoek niet aantreffen. De drukte en de omringende stad brengen je direct terug in de realiteit. Het is echter niet voor niets dat de piramiden al sinds de oudheid bezocht en bewonderd worden; Herodotus en Napoleon gingen ons voor. De fascinatie voor de bouwwerken en het mysterie daaromheen is van alle tijden. Waarschijnlijk zal elke bezoeker dan ook onder de indruk zijn van dit laatste overgebleven klassieke wereldwonder. En ach, romantiseren mag.

Bussen, toeristen, verkopers en kamelen: een realistisch beeld van de piramide van Cheops.

Verder lezen en kijken

Meer artikelen over Egypte of de oudheid op GeschiedenisBeleven.nl
Geen zin om het vliegtuig te pakken? Sinds kort is het mogelijk de piramiden van Gizeh virtueel te bezoeken.
In deze korte documentaire wordt aandacht besteed aan de veelbesproken ouderdom van de sfinx en de rol van de sterrenhemel.
Lees meer over de geheimen van de piramiden en de sfinx.
Een uitgebreide documentaire over de bouw van de piramiden vind je hier.