Feit en fictie in de film Pompeii 3D

dinsdag 3 juni 2014

De nieuwste film van regisseur Paul W.S. Anderson speelt zich af in Pompeii in 79 n. Chr., net voor de noodlottige uitbarsting van de vulkaan Vesuvius. Weet hij de gebeurtenis goed over te brengen of krijgen we een vertekend beeld?

Pompeii 3D gaat over de slaaf Milo (Kit Harrington), die terechtkomt in Pompeii, waar hij als gladiator moet vechten in de arena. Vechten is niet zijn enige bezigheid. Hij wordt verliefd op Cassia (Emily Browning), de dochter van het stadshoofd Severus en zijn vrouw Aurelia (Carie-Anne Moss). Cassia valt op haar beurt ook voor hem. Maar de invloedrijke slechterik Corvus (Kiefer Sutherland) aast op haar hand en probeert Milo te laten omkomen in de arena. Bovendien wil hij door middel van bedreiging en geweld de macht over de stad krijgen.

Dan barst de Vesuvius uit en ontstaat er complete chaos.

Het streven naar historische accuratesse

Paul Anderson stelt dat het zijn doel was om een realistisch beeld te geven van het antieke Pompeii en de vulkaanuitbarsting. Hij heeft zich daarom laten inspireren door de opgravingen van de bedolven stad.

Daarnaast opent de film met een aantal passages van Plinius de Jongere (62-113 n. Chr). Sarah Yeomans, professor Archeologie bij de University of Southern California, bevestigt dat Anderson er redelijk in is geslaagd om het antieke Pompeii tot leven te brengen.

Voor het weergeven van de stad Pompeii leunt Anderson op beelden van helikoptervluchten over de resten van de stad. Met technologische hulpmiddelen heeft hij de ruïnes weer opgebouwd. Op deze manier krijgt de kijker een voorstelling van de stad die Pompeii ooit moest zijn geweest. Zo zijn zelfs de juiste straatstenen gebruikt en zijn er graffitislogans te zien op de muren.

Een beeld zegt meer dan duizend woorden moet Anderson gedacht hebben, want voor de vulkaanuitbarsting zelf heeft hij foto- en filmmateriaal bekeken van verschillende vulkaanuitbarstingen van de afgelopen tien jaar. Dit om ervoor te zorgen dat de aardbevingen en explosies, die met een uitbarsting gepaard gaan, zo realistisch mogelijk worden weergegeven in de film.

Tot zover lijkt Anderson het realistisch gedaan te hebben.

Het regent vuurballen

Opvallend zijn dan ineens de grote vuurballen die uit de lucht komen vallen. Weliswaar zorgen die voor spektakel, maar echt realistisch zijn ze niet. Waarschijnlijk was het een as- en puinregen die de antieke stad heeft geteisterd. Als er vuurballen van dergelijke omvang op de stad waren gevallen, was Pompeii waarschijnlijk niet zo goed bewaard gebleven.

Om het adrenalinepeil omhoog te houden, laat Anderson de gebeurtenissen elkaar in een rap tempo opvolgen. De aarde begint net te beven, als enkele momenten later de vulkaan uitbarst en vuurballen de stad teisteren. Niet veel later ontstaat er een reusachtige tsunami en verwoest een pyroclastische stroom alles op z’n pad.

In werkelijkheid neemt de opbouw van een uitbarsting zoals deze langere tijd in beslag. Aardbevingen waren in Pompeii al een aantal dagen voordat de vulkaan uitbarstte te voelen.

Een kleine tsunami aan de kust is misschien voorstelbaar, maar eentje die een heus schip de stad in draagt, boet in aan geloofwaardigheid. De pyroclastische stroom waar onze hoofdrolspelers voor vluchten, heeft Pompeii waarschijnlijk nooit bereikt.

Ondanks een realistische insteek, schotelt Anderson zijn publiek een waarheid voor doorspekt met spektakel.

Was Pompeii dan een havenstad?

Pompeii 3D toont een aantal scènes met een mooi aangelegde haven en villa’s aan de kust. Maar hoewel de stad toen dichterbij zee lag dan nu het geval is, lag het antieke Pompeii toch een flink eind van de kust af. De haven in de film doet denken aan die van Herculaneum, een stad die is bedolven onder twintig meter lava en modder bij dezelfde uitbarsting.

De welbekende duim

Eén van de typisch Romeinse momenten in de film is het einde van een belangrijk gladiatorengevecht. In zijn poging om zich te ontdoen van Milo, laat Corvus hem tegen zijn beste vriend Atticus vechten. Zij weten het gevecht allebei te overleven, maar Corvus stuurt zijn troepen de arena in om er definitief een einde aan te maken.

Wanneer de gladiatoren opnieuw als overwinnaars overblijven, redt Cassia hen, tegen de wil van Corvus, door haar duim omhoog te houden. Inmiddels is het beeld van de opgestoken of naar beneden wijzende duim die het lot van de gladiator bepaalt, ingebed in ons beeld van de Romeinse gladiatorengevechten. Dat de duim omhoog betekent dat het leven van de overwinnaar gespaard wordt, is echter niet zeker. Er zijn zelfs aanwijzingen dat juist het omgekeerde het geval was.

Het verliefde stelletje

Het plot van de bezitloze jongeman die verliefd wordt op een meisje van goede afkomst, is, net als Pompeii, eeuwenoud. Wat dat betreft biedt Pompeii 3D geen verrassende invalshoek. Wel interessant is dat de hoofdpersonages geïnspireerd zijn op de bekende afgietsels van de ‘twin lovers’. Het karakter van gladiator Atticus creëerde Anderson op basis van de ‘cowering man’, een afgietsel van een man van Noord-Afrikaanse afkomst.

Aan het einde van de film wordt gesuggereerd dat deze ‘versteende’ lichamen het resultaat zijn van de lavastroom. In werkelijkheid zijn deze lichamen geen product van de uitbarsting zelf, maar van een idee van Giuseppe Fiorelli (1823-1896) om gips te gieten in holtes in de versteende aslaag.

Deze holtes zijn achtergelaten door de mensen die zijn omgekomen. Deze gipsen lichamen zijn nog altijd de bekendste overblijfselen van een ramp die meer dan 1934 jaar geleden plaatsvond.

Verder kijken & lezen