Wie in zijn zomervakantie naar het zuiden trekt, weet dat we bij Lyon stil gaan staan. Nu kunnen we op het allerbeste hopen en in de auto blijven, maar kunnen we ook uitstappen om een bezoek te brengen aan de stad berucht vanwege de files maar niet beroemd om 2000 jaar geschiedenis.
Door Kim Vanderaa
Aangezien we van geschiedenis houden, nemen we dus de afslag Lyon Centre Ville om eens te kijken wat we vandaag nog kunnen terugvinden van het Lyon uit vroeger tijden.
De historische tocht begint op de heuvel Fourvière waar in de oudheid de stad Lugdunum in 43 v. Chr. door de Romeinen gesticht wordt. Lug naar de zonnegod en dunum, heuvel. Het Musée Gallo-Romain kunnen we gratis de overblijfselen van de twee theaters bekijken. Het grote theater en het kleinere – voor muziekuitvoeringen gereserveerde – odeon dateren beiden uit de eerste eeuw n. Chr. Evenals de overblijfselen van de thermen getuigen zij van een grote, florerende stad die in de eerste eeuw 40.000 tot 50.000 inwoners telde en daarmee de tweede stad in het Romeinse rijk was.
Met de val van het Romeinse Rijk, valt echter ook Lugdunum. De barbaren uit het noorden maken de aquaducten onbruikbaar en vanwege een gebrek aan water zijn de inwoners gedwongen te verhuizen naar de oevers van de Saône. De naam Lugdunum verdwijnt, wordt van Lugdon, Luon en Lion uiteindelijk Lyon.
Het Romeinse theater op de heuvel Fourvière in Lyon. (foto: Wikimedia)
Verkeersregulatie in middeleeuws Lyon
Evenals de Lyonnais zoveel eeuwen geleden, dalen ook wij af richting de rivier terwijl we vooruit gaan in de tijd en voor de Cathédrale of Primatiale Saint Jean in de Middeleeuwen belanden. In 1173 word begonnen met de bouw van de kathedraal, die sindsdien is herbouwd en gerenoveerd.
Na een bezoek aan de kerk, lopen we door de nauwe straten van Saint Jean en staan daarmee oog in oog met de Renaissance. De nauwe straatjes zijn in die periode dicht bevolkt door ambachtslieden, handelaren en bankiers. Op een zonnige dag kunnen we ons goed voorstellen dat het ook toen een drukte van belang geweest moet zijn. De middeleeuwse Lyonnais legden daarom nauwe passages (traboules) tussen twee straten aan om de doorstroom van mensen beter te laten verlopen. We zoeken in de Rue du Boeuf nummer 27 op om via de traboule in de Rue St Jean uit te komen.
Als gevolg van de bloeiende handel vestigen zich ook rijke Italiaanse families in Lyon. Zij laten hun sporen na in de bouwstijl van hun huizen zoals te zien aan het Hôtel de la famille Gadagne, het huidige historisch museum of het Hôtel-Dieu en de Loge du Change.
Kathedraal St. Jean gezien vanaf de Notre-Dame de Fourvière. (foto: Wikimedia)
Lyon n’est plus
In 1528 wordt de zijde-industrie in Lyon geïntroduceerd. Het economisch centrum verhuist van de oever van de Saône naar het Presqu’île. Via de Pont de la Feuillée lopen we rechtdoor naar het Place de Terreaux waar we tegen het – tussen 1645 en 1651 – gebouwde stadhuis aanlopen. Via de Rue d’Edouard Herriot, lopen we rechtdoor tot we het bijna 6 hectare grote Place Bellecour bereiken. De immensiteit en de leegte herinneren nog steeds aan de tragiek van 1793.
Tijdens de Revolutie, blijft Lyon een royalistisch bolwerk. Om daar een einde aan te maken, vaardigt de Conventie in 1793 een decreet uit met de tekst ‘Lyon n’est plus’. De gebouwen worden vernietigd en Lyon is letterlijk niet meer als ook haar naam haar wordt afgenomen. Zij wordt aangeduid met ‘Ville Affranchie’. Het bronzen standbeeld van Lodewijk XIV op het plein wordt vernietigd om kanonnen van te maken, maar in 1825 opnieuw vervaardigd. Vandaag kijkt het daarom trots richting rivier.
Parijs van het zuiden
Na deze donkere episode uit het Revolutionaire tijdperk, gaat het onder Napoleon beter met de stad. De zijde-industrie raakt in vogelvlucht dankzij de uitvinding van Jacquard die het mogelijk maakt de zijde in grote hoeveelheden te verwerken. Dit verdient aandacht en we keren terug naar het Place de Terreaux om vanaf daar door te lopen naar de wijk Croix-Rousse.
Onderweg zien we de Rue de la République die samen met de Rue d’Edouard Herriot een goed beeld geven van hoe Lyon is vernieuwd na de Revolutie: in de stijl van Hausmann met brede boulevards. Het is dan ook niet gek dat de stad wel het Parijs van het zuiden wordt genoemd.
Zicht op de wijk Croix-Rousse in Lyon. (foto: Wikimedia)
De keerzijde van de zijde
Croix-Rousse was eeuwen de wijk van de zijde-wevers, of Canuts. We bezoeken het Maison des Canuts, waar we een goed beeld krijgen van hoe de zijde bewerkt werd gedurende de 19e eeuw. Terwijl de zijdehandelaren vanaf de 16e eeuw steeds welvarender worden, leven de wevers in armoede. In het Cour de Voraces is het goed mogelijk ons daar een voorstelling van te maken. In 1831 en in 1834 leiden de slechte sociaal-economische omstandigheden van de Canuts tot opstanden die hard door het leger worden neergeslagen. De aanstichters belanden in de gevangenis.
Succesvoller is zijde-wever Laurent Mourguet en maker van de marionet Guignol. Guignol is te herkennen aan zijn zijde-weversmutsje en komt op voor de erbarmelijke omstandigheden van de Canuts door middel van satirische kritiek. Tegenwoordig zijn Guignol’s nakomelingen dagelijks op de Franse televisie te zien om de actualiteit op de hak te nemen.
We dalen af met de metro om terug te keren naar ons beginpunt. Op de heuvel Fourvière bezoeken we de basiliek. In tegenstelling tot de baseliek Saint-Jean is deze kerk nog erg nieuw. Pas in 1872 word begonnen met de bouw, als dank dat Lyon tijdens de Frans-Pruisische oorlog van 1870 gespaard blijft.
De baseliek Notre Dame op de heuvel Fourvière. Op deze plek was eerder het oude Forum Romanum van keizer Trajanus, Forum vetus, waar ook de naam Fourvière van afgeleid is. (foto: Wikimedia)
2000 jaar Lyon
Nadat we de basiliek hebben gezien, genieten we ten slotte van het uitzicht over Lyon. In gedachten zien we de stad groeien en veranderen. Beneden ligt de stad zoals ze was tijdens de Middeleeuwen en de Renaissance. Daarachter het Lyon van de 17e en 18e eeuw. Links ligt de 19e eeuw in Croix-Rousse en recht vooruit kenmerkt de toren van Part-Dieu het Lyon van vandaag.
Al met al een stad die meer verdient dan alleen een associatie met files. Integendeel, de historische schatten uit alle tijdperken van de Romeinse overblijfselen uit de Oudheid tot de eigentijdse muurschilderingen, liggen in deze stad letterlijk op straat. Historisch Lyon, met de Romeinse overblijfselen, Vieux en Croix-Rousse staat dan ook sinds 1998 op de lijst van werelderfgoed van UNESCO.
Verder lezen en kijken
- Meer artikelen over de geschiedenis van Frankrijk op GeschiedenisBeleven.nl
- Meer informatie over een bezoek aan Lyon op Lyon Tourist Office (ook engelstalig)
©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Kim vanderaa, foto’s door de auteur & Wikimedia